İş hayatında bir çok kişi alacağının tahsilinde icra yoluna başvurmak zorunda kalabilir. 2004 Sayılı İcra ve İflas Kanunu hükümleri icrai işlemlerin ne şekilde gerçekleştirileceğini ve buna ilişkin usuli süreçlerin ilerleyişini düzenlemiştir. İhtiyati haciz işlemi ise bir alacağın tahsilinde mal kaçırma tehlikesi, tahsilde zorluk yaşama ihtimali bulunması halinde borçlu tarafın malvarlığına geçici olarak el konulması anlamına gelir. İşte, tam olarak ihtiyati haciz nedir ve ihtiyati haciz şartları nelerdir?
İhtiyati Haciz Nedir?
Peki, İhtiyati haciz nedir? İhtiyati haciz, bir alacağın tahsili için icra işlemlerine başlanmış ya da başlamadan önce borç için bir tür teminat oluşturulmak istenmişse kanunun alacaklıya takibin en başında borçluya ait bir kısım mal varlıklarına icra hukuku anlamında el koyma imkanı sağlayan bir haktır. Ancak ihtiyati haciz para alacaklarına ilişkin dava ve icra takiplerinde söz konusu olabilecektir. İhtiyati haciz işlemindeki amaç alacaklının para borcunu tahsile imkan sağlamak ve uzun vadede borçlunun mal varlığında kasıtlı veya kusurlu olarak meydana gelen azalmadan kaynaklı alacaklının zarara uğramasını engellemektir.
Hangi Koşullarda İhtiyati Haciz Talep Edilebilir?
İhtiyati haciz kararı alınması ve uygulanabilmesi için kanun bir takım şartlar aramıştır. Bu şartların oluşmaması halinde alacaklı ihtiyati haciz kararını alamayacaktır. Bu şartları aşağıda detaylı olarak inceleyelim:
-
Borç, Para Borcu Niteliğinde Olmalıdır
İhtiyati haciz talebinde bulunmanın birinci koşulu 2004 Sayılı İcra İflas Kanunu’nun 257.maddesi gereği ihtiyati haciz talebinde bulunacak kişinin bir para borcu için alacaklı olan kişi olmasıdır. Uygulamada en çok çek, senet gibi kambiyo senetleri ile temin edilmiş alacaklar için ihtiyati haciz talebinde bulunulduğunu görmekteyiz. Alacağı gösterir nitelikte bu gibi evrakları bulunana alacaklı Mahkemeden ihtiyati haciz kararı isteyerek icra takibinin kesinleşmesini beklemeksizin haciz işlemleri gerçekleştirebilecektir.
-
Borcun Vadesi Gelmiş Olmalıdır
Alacaklının para borcunun vade tarihi gelmiş olmalıdır. Örneğin yukarıda bahsettiğimiz senet alacaklısı senedin vade tarihi gelmeksizin ihtiyati haciz işlemlerini gerçekleştiremeyecektir. Bu koşulun kanunla getirilen bir istisnası da bulunmaktadır. İcra İflas Kanunu 257. Maddesi gereği: “Vadesi gelmemiş borçtan dolayı yalnız aşağıdaki hallerde ihtiyati haciz istenebilir: 1 – Borçlunun muayyen yerleşim yeri yoksa; 2 – Borçlu taahhütlerinden kurtulmak maksadiyle mallarını gizlemeğe, kaçırmağa veya kendisi kaçmağa hazırlanır yahut kaçar ya da bu maksatla alacaklının haklarını ihlâl eden hileli işlemlerde bulunursa” borç muaccel hale gelmiş kabul edilecektir. Fakat bunun uygulaması yok denecek kadar azdır. Ancak taraflar arasında bir muacceliyet sözleşmesinin bulunması halinde muacceliyet kaydına istinaden sıralı çek veya senetlerden ilkinin ödenmemesi durumunda diğerleri de muaccel hale gelir ve bu durumda alacağın tamamı için ihtiyati haciz talebinde bulunulabilir.
-
Alacağın Rehinle Temin Edilmemiş Olmalıdır
Rehin hakkı, bu hakka sahip olan kişinin alacağını tahsil edememesi halinde bir taşınırı veya başkaca bir hakkı paraya çevirmek sureti ile bundan elde edilen bedelden alacaklının alacağını tahsil etmesine imkan sağlayan hak türüdür. Şayet alacaklı, borcunu rehin hakkı ile teminat altına almış ise bu durumda ihtiyati haciz bakımından hukuki bir yarar bulunmayacaktır. Dolayısıyla rehin alacaklısı ihtiyati haciz talep edemeyecektir. Burada rehin hakkı bulunsa bile kefiller bakımından rehin hakkı söz konusu olmayacağından kefiller açısından ihtiyati haciz talebinde bulunmak mümkündür.
-
Mahkemece Uygun Görülen Oranda Teminat Yatırılmalıdır
Para borcu alacaklısı ihtiyati haciz talebinde bulunduktan sonra Mahkeme talebi değerlendirecek ve inceleme yapacaktır. Akabinde ihtiyati haciz talebinin haksız olması ve bu nedenle borçlunun zarara uğraması ihtimaline binaen alacaklının, alacak bedeline göre belirlenecek bir teminatı yatırması gerekecektir. Teminat yatırılmaması halinde ihtiyati haciz kararı verilemez. Ancak bir ilam söz konusu olur ise teminat aranmayacaktır.
İhtiyati Haciz Kararını Hangi Mahkeme Verir?
Peki, ihtiyati haciz yetkili mahkeme hangisidir? İhtiyati haciz kararı talepleri takibin yapılmasında yetkili bulunan yer Mahkemelerine iletilecektir. Yine alacağın türüne göre de görevli Mahkeme tayin olunacaktır. Çek, senet, bono gibi kıymetli evraklar için ihtiyati haciz talepleri yetkili Asliye Ticaret Mahkemelerince değerlendirilir. Alacaklının ihtiyati haciz kararı alabilmek için kesin nitelikte deliller sunma zorunluluğu bulunmamaktadır. Mahkemede yeterli kanaat oluşturabilecek delillerin ibrazı yeterlidir.
İhtiyati Haciz Kararı Sonrası Süreç Nasıl İlerler?
Mahkemenin ihtiyati haciz kararını vermesinin ardından karar tarihinden itibaren 10 gün içerisinde alacaklı, ihtiyati haciz kararının icrasını talep etmek zorundadır. Aksi halde ihtiyati haciz kararı kendiliğinden kalkar ve uygulanamaz. Eğer ihtiyati haciz kararı öncesinde bir icra takibi başlatılmamış veya dava açılmamış ise ihtiyati haciz kararının verildiği tarih itibariyle 7 gün içerisinde icra takibi başlatılmalı veya dava açılmalıdır.
Ayrıca; ihtiyati haciz dilekçesi, ihtiyati haciz kararına itiraz dilekçesi, ihtiyati haciz teminat iadesi, ihtiyati haciz nasıl kalkar, ihtiyati haciz düşme süresi ve bunlar gibi konularda daha fazla bilgi almak için hukuk büromuzun avukatlarıyla görüşerek hukuki danışmanlık hizmeti alabilirsiniz.