4857 sayılı İş Kanununun 63. maddesi gereği haftalık 45 saatin üzerindeki çalışmalar fazla çalışmadır. Ara dinlenme ve mola süreleri ile yolda geçen süreler 45 saatin hesaplanmasında dikkate alınmaz.
Fazla Çalışma Ücreti Neye Göre Hesaplanır?
Fazla mesailerin hesaplaması yapılırken işçinin 1 saatlik her bir fazla çalışması karşılığında 1,5 saatlik ücretinin ödenmesi gerekmektedir. Yani 1 saatlik ücreti %150’si kadar ücretin her 1 saatlik fazla mesai için işçiye verilmesi gerekmektedir.
Fazla Çalışmanın Azami Süresi Nedir?
İş Kanunu 41/8. maddesi ve Fazla Çalışma Yönetmeliği’nin 5/1. maddesine göre işçinin çalıştırılabileceği fazla mesai süresi yıllık en fazla 270 saattir. Yönetmeliğin 4/3.maddesine göre günlük çalışma süresi 11 saatten fazla olamaz. Buna göre haftada 45 saatin üzerindeki çalışmalar fazla mesai olarak adlandırılacak ve buna göre ücret ödemesi hesaplanacaktır. Aynı zamanda her hal ve koşulda işçi günde 11 saatten ve yılda toplamda 270 saatten fazla, fazla mesai yapamayacaktır. Eğer işçiye rızası hilafında yılda 270 saatten fazla çalışma yaptırılırsa İş Kanunu 24/2 hükmünce işçi haklı nedenle sözleşmesine feshedebilme imkanına kavuşacaktır. Bununla birlikte işçi fazla çalışma yapmayı kabul etmediği durumlarda işveren tarafından işçinin sözleşmesinin feshedildiği durumda ise bu fesih, haksız fesih hükümlerine tabi olacaktır.
Fazla Çalışma Onay Formu Nedir?
İşçiye fazla mesai yaptırılmak istenirse işveren, iş sözleşmesinde hüküm bulunuyor olsa bile işçiden fazla çalışma muvafakatnamesi alması gerekir. Uygulamada bu, fazla çalışma onay formu, fazla mesai onay formu, fazla mesai muvafakatnamesi gibi isimlerle karşımıza çıkar. Fazla çalışmaya ilişkin onay formu ile işçi, işverenin belirleyeceği şekilde fazla çalışma yapmayı kabul eder.
Fazla Çalışma Onay Formu Dolduran İşçi Fazla Çalışma Yapmaktan Vazgeçebilir mi?
İşçinin fazla çalışma yapmak istememesi halinde vermiş olduğu fazla çalışma onayını işverene yazılı olarak 30 gün önceden iletmesi gerekecektir. 25.8.2017 tarihinde yapılan değişiklikle işçinin işe girişte sözleşmesi yapılırken veya ihtiyaç doğduğunda onay vermesi halinde fazla mesai için işçinin rızası olduğu kabul edilecektir. Daha önce Yargıtay fazla çalışma muvafakatnamelerinin her yıl alınmış olması koşulunu arıyordu. İşçinin fazla mesai yapmak istememesi halinde ise fazla mesai için verdiği onayı 30 gün öncenden işverene yazılı bildirimde bulunarak geri alabilmesine imkan tanınmıştır. Yani artık işverenler her yıl başında fazla mesai için ayrıca onay almak zorunda değildir.
İşçi Fazla Mesai Yapmak Zorunda mı?
İşçi fazla çalışma yapmak zorunda değildir. Dilerse fazla çalışma onay formunu imzalamayarak ya da onay vermeyerek fazla mesai yapmaktan kaçınabilir. Uygulamada iş sözleşmelerinde “İşçi işverenin talep ettiği hallerde fazla mesai yapmayı kabul eder.” şeklinde maddelere yer verilmektedir. İşçinin iş sözleşmesi ile fazla mesai yapmayı kabul etmesi eskiden sadece ilk yıl için geçerli iken artık tüm çalışma dönemi için geçerli hale gelmiştir. Sonraki yıllarda işverenin fazla mesai onay formunu işçiye imzalatarak onayını alması gerekirken bu uygulama da değiştirilmiş ve her yıl onay alma zorunluluğu kaldırılmıştır. Ancak iş sözleşmesinde fazla mesai yapmaya onay veren işçi fazla mesai onayını geri almak istiyor ise artık bunu yazılı olarak geri almak zorundadır.
İşçinin fazla mesai onay formunu imzalamamış olması işverene haklı nedenle iş akdinin feshi imkanı tanımayacaktır. Buna karşılık işçi fazla mesai onay formunu imzalamış olmasına rağmen işverence fazla mesai yapması talep edildiğinde fazla mesai yapmayı reddedecek olursa imzalamaması sebebi ile iş akdi feshedilemez.
Fazla Çalışma Nasıl İspat Edilir?
İşçi, fazla çalışma yaptığını işyeri giriş-çıkış kayıtları, puantaj kayıtları, PDKS kayıtları ile ispat edebileceği gibi aynı iş yerinde çalışan işçilerin şahit olması ile de fazla mesai yapıldığı iddiası ispat edilebilecektir. Bu tanıkların işçi ile aynı dönemde işyerinde çalışıyor olması önemlidir.
Belli İşlerde Fazla Çalışmaya İlişkin Örnekler
Tır Şoförlerinin Fazla Çalışması
Tır şoförleri yapılan işin niteliği gereği yurt içinde ve yurt dışında çalışabilmektedirler. Fazla mesailerin ispatında çalışma usulü önem arz eder. Yurt içinde çalışan tır şoförleri bakımından Karayolları Trafik Kanunu ve ilgili mevzuat gereği de yasal olarak bulundurma zorunluluğunun olduğu takograf kayıtları çalışma saatlerinin belirlenmesi açısından önem taşır. Tako kayıtları da denilen bu kayıtlar tır şoförünün kullandığı aracın çalışma saatlerini detaylı olarak göstermektedir.
Yurtdışında çalışan tır şoförlerinin fazla mesai talepleri için açılan davalar Yargıtay uygulaması gereği genelde kabul görmemektedir. Bunun sebebi ise işçinin çalışma saatlerini yurt dışında kendisinin düzenleyebilecek olduğuna ilişkin kanaattir.
Kapıcılık Hizmeti Verenler Açısından Fazla Mesai
Bilindiği üzere kapıcılar esnek bir şekilde çalışıyor olup boş vakitlerini evlerinde geçirmektedirler. Bu sebeple Yargıtay kapıcıların fazla çalışma yapamayacağını ifade etmektedir, ancak Yargıtay kapıcıların birden fazla apartmana aynı anda hizmet verdiği durumlarda fazla çalışmanın mümkün olabileceğini ifade etmektedir.
Üst Düzey Yöneticinin Fazla Çalışması
Üst düzey yöneticilerin Yargıtay uygulamaları gereği fazla mesai alacağı bulunmaz. Bu anlamda tespit edilmesi gereken konu ise kişinin yönetici sıfatının olup olmadığının tespit edilmesidir. Bu durumda yöneticinin işçi çıkarma ve işe alma yetkisi olup olmadığına, asgari olarak kanunda işveren vekili tanımında yer alan şartları taşıyıp taşımadığına, yani işletmenin bütününü sevk ve idare yetkisine bakmak gerekecektir.
Eczane Çalışanları
Eczaneler, kendi meslek odalarına bağlı olarak hizmet veren işletmelerdir. Eczacı Odaları her bölgede çalışma saatlerini belirleyebilmektedir. Bu gibi durumlarda yapılan işin niteliği gereği yalnızca açılış kapanış saatleri değil aynı zamanda teknik bir incelem ile reçete girişlerinin ne zaman gerçekleştiğinin sistem üzerinden tespit edilmesi gerekmektedir. Dolayısıyla yalnızca tanık beyanlarına itibar edilerek fazla mesai hesaplaması yapılamayacaktır.
İletişim
İş Hukuku ile alakalı aklınıza takılabilecek soruları cevaplamaya çalıştık. Her zaman bir sözleşme konusunda bir avukat ile çalışmak sizin avantajınıza olacaktır. Detaylı Bilgi Almak İçin Bize +90 532 211 57 25 olan telefon numaramızdan ulaşabilirsiniz.