İşçinin, işveren tarafından geçerli bir neden olmaksızın işten çıkarılması halinde kanunda belirtilen koşulların oluşması durumunda işe iade davası açılabilir. Bu dava ile işçinin işine iadesi, aksi halde en az 4 aylık işe başlatmama tazminatı ile 4 aylık boşta geçen süre ücretinin ödenmesi talep edilir. İşe iade davası için işçinin işten çıkarılması veya işten çıkarılacağına dair feshi ihbarının yapıldığı tarihten itibaren 1 ay içerisinde arabuluculuk başvurusu yapılmalıdır. Arabuluculuk dosyasının anlaşmama ile sona erdiği tarihten itibaren 2 hafta içerisinde de davanın açılması gerekir. Aksi takdirde dava hak düşürücü süre nedeniyle reddedilecektir. İşe iade davası açılabilmesi için iş yerinde en az 30 işçinin çalışıyor olması ve dava açacak işçinin minimum 6 aydır aynı iş yerinde çalışması gerekir. İşten çıkarılan işçiye kıdem ve ihbar tazminatlarının ödenmesi işe iade davası açılmasına engel teşkil etmemektedir.
İlgili Alan: İş Hukuku
İşe İade Davasının Şartları Nelerdir?
Peki, işe iade davası şartları nelerdir? İşe iade davasının esasına girilebilmesi için maddi hukukun aradığı bazı şartların gerçekleşmesi gerekmektedir. İşe iade davasında, dava hakkı sadece dava hakkının unsurları lehinde mevcut olan işçinindir. İşçinin işe iadeye yönelik talep hakkını dava yolu ile kullanılabilmesi için iş hukuku tarafından tanınan hakkın doğması gerekir.
- İşyerinde en az 30 işçi çalışıyor olması gerekir. 30 işçi sayısı işverenin aynı işkolundaki bütün işyerlerini kapsar. Örneğin bir işverenin bir mobilya mağaza zinciri aynı ad altında işletilmektedir ve işçi bu mağazaların birinde çalışmaktadır. Çalıştığı her mağazada 5 işçi çalışıyor olsa bile, bütün mağazalardaki çalışanların sayısı toplanır. Bu sayı toplam 30 işçi üzerinde işe iade davası açılabilir. İşçi sayısı belirlenirken çırak ve stajyerler hesaba katılmaz. Asıl işveren ve alt işveren durumunda ise asıl işveren ve alt işveren işçi sayıları ayrı ayrı değerlendirilir. İşçi sayısını az göstermek amacı ile böyle bir yol seçilmiş ise ispat edildiği takdirde işçi sayısı birlikte değerlendirilir.
- İşçi, ilgili işyerinde en az 6 aydır çalışıyor olmalıdır, 6 aylık kıdem hesaplanırken işçinin, aynı işverenin tüm işyerlerinde geçirdiği süreler dahil edilir. Yer altı işlerinde çalışan işçi için bu şart gerekli değildir.
- İşçi ile işveren arasında belirsiz süreli bir iş sözleşmesi bulunmalıdır. Belirli süreli sözleşme ile çalışan işçinin işe iade davası açma hakkı bulunmamaktadır.
- İşletmenin bütününü sevk ve idare eden işveren vekili ve yardımcıları ile işyerinin bütününü sevk ve idare eden ve işçiyi işe alma ve işten çıkarma yetkisi bulunan işveren vekillerinden olmamak gereklidir.
- İş akdinin haksız veya geçersiz yere işveren tarafından feshedilmiş olması gerekmektedir.
İş Akdinin Geçersiz Olarak Feshedilmesi
İş kanunu madde 18 hangi hususların fesih için geçerli sebep olmadığını tek tek saymıştır.
- Sendika üyeliği veya çalışma saatleri dışında veya işverenin rızası ile çalışma saatleri içinde sendikal faaliyetlere katılmak.
- İşyeri sendika temsilciliği yapmak.
- Mevzuattan veya sözleşmeden doğan haklarını takip veya yükümlülüklerini yerine getirmek için işveren aleyhine idari veya adli makamlara başvurmak veya bu hususta başlatılmış sürece katılmak.
- Irk, renk, cinsiyet, medeni hal, aile yükümlülükleri, hamilelik, doğum, din, siyasi görüş ve benzeri nedenler.
- 74. maddede öngörülen ve kadın işçilerin çalıştırılmasının yasak olduğu sürelerde işe gelmemek.
- Hastalık veya kaza nedeniyle 25 inci maddenin (I) numaralı bendinin (b) alt bendinde öngörülen bekleme süresinde işe geçici devamsızlık
İşveren işçiyi işten çıkarırken iyiniyetli olmalıdır. İş akdine son vermeden önce işçiyi çıkarmak yerine başka bir şekilde çalıştırabilecek ise, işçinin çalışmasını bu şekilde değerlendirmelidir. İşçiyi işten çıkarma son çare olmalıdır.
İşçinin iş akdine son vermeden önce işçinin savunmasının alınmış olması gerekmektedir. Bu kurala uyulmadan, işten çıkarma gerçekleşmişse işe iade davasında, işçi tarafından bu husus ileri sürülmelidir.
İşe İade Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme Hangisidir?
İşe iade davası, işçi ile işveren arasındaki iş sözleşmesinin feshinden kaynaklanması, İş Kanuna dayanan hak iddialarından doğan hukuk davalarından biri olması nedeni ile İş Mahkemeleri Kanunu madde 1 ve İş Kanunu madde 20 gereği iş mahkemelerinde görülmektedir. İşe iade davasında iş mahkemesinin görevli olabilmesi için, davacının İş Kanunu veya Basın İş Kanunu anlamında işçi olması, iş sözleşmesine istinaden çalışmış olması şarttır. Görevli iş mahkemesinde işe iade davasının açılması ile birlikte, 1 aylık dava açma süresi kesilir. Söz konusu hüküm gereği, işe iade davalarında yetkili mahkeme, davalı işverenin ikametgahı mahkemesi veya işçinin işini yaptığı yer, yani işyerinin bulunduğu yer mahkemesidir.
İşe İade Davası Ne Zaman Açılmalıdır?
İş Kanunu 20. maddesinin 1. fıkrasında, iş sözleşmesi feshedilen işçinin, fesih bildiriminde sebep gösterilmediği veya gösterilen sebebin geçerli bir sebep olmadığı iddiası ile fesih bildiriminin tebliği tarihinden itibaren bir ay içinde iş mahkemesinde dava açabileceği düzenlenmiştir. İşe iade davasının bir ay içinde açılması zorunluluğu, işe sözleşmesinin feshedildiği hallere ilişkindir. İşverenin hukuki sonuç doğuran fesih iradesinin bulunmadığı zamanlarda, işe iade davasına konu olabilecek fesih işlemi bulunmadığından, davanın reddi gerekecektir. İş sözleşmesi feshedilen işçi, fesih bildirimin tebliği tarihinden itibaren bir ay içinde iş mahkemesinde dava açmalıdır. Söz konusu hükmün anlamı, fesih bildiriminin işçiye ulaştığı tarihten itibaren bir ay içinde işe iade davasının açılmasıdır.
İşe İade Davası Açma Koşulları
İşe iade davası açılabilmesi için öncelikle iş yerinde 30’dan fazla işçinin çalışıyor olması gerekir. Bu rakamın altında işçi çalıştıran işverenler bakımından işe iade davası açılamaz. Aynı zamanda işe iade davası açacak olan işçi en az 6 aydır bu iş yerinde çalışıyor olmalıdır. İşe iade davasının açılabilmesi için 1 aylık hak düşürücü süre ön görülmüştür. İşçi, kendisine fesih bildiriminin yapıldığı tarih veya işten çıkış tarihi itibariyle 1 ay içerisinde arabulucuya başvurmalıdır. Başvuru neticesinde görüşmelerin anlaşmama ile sonuçlanması durumunda işçinin anlaşmama tutanağının düzenlendiği tarih itibariyle 2 hafta içerisinde yetkili iş mahkemesinde işe iade talepli davasını açması gerekir.
İşe İade Davasının Ekonomik Sonuçları
İşe iade davasının kabul edilmesi halinde davanın kesinleşmesinden sonra 10 gün içerisinde davacı işçinin eski işine iadesi ile ilgili olarak işverene başvurması gerekmektedir. Yapılan başvuruya işveren tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içerisinde cevap vermek zorundadır. Esasında bu, 30. günde verilecek cevabın usulüne uygun olduğu anlamına gelmemektedir. Zira 30 günlük süre işverene işçiyi işe başlatması için gerekli koşulları sağlaması için verilmektedir. Yani başvurunun işveren ulaşmasından itibaren 30 gün içerisinde işveren, işçiye işe başlayabileceği koşulları tahsis etmek zorundadır. Aksi halde işe başlama talebi kabul edilmemiş sayılacak ve işçi, 4 aylık boşta geçen süre ücreti ve 4 aydan az olmamak üzere işe başlatmama tazminatını talep edebilir hale gelecektir.
İşe İade Davası Sonrası İşe Başlamak
İşçinin işe iade davası sonrası işe başlatılması halinde işverenin mahkeme kararı ile tespit edilen 4 aylık boşta geçen süre ücretini ödemesi gerekmektedir. Yine işçinin de işten ayrılırken kendisine kıdem tazminatı, ihbar tazminatı ve yıllık izin ücreti gibi feshe bağlı hakları ödenmişse iade etmesi gerekir. Bu ödemelerin iade edilmediğinden bahisle işverenin işçinin iş akdini sona erdirmesi veya işçiyi işe başlatmaması mümkün değildir. İşe davet, bu bedellerin ödenmesi şartına bağlanamaz.
İşe İade Davası Sonrası İşe Başlatılmak
Mahkemenin işe iade davasını kabul etmesi akabinde işe başlama talebi kabul edilmeyen işçinin 4 aylık boşta geçen süre ücreti ve 4 aydan az olmamak üzere işe başlatmama tazminatının ödenmesi gerektiğini belirtmiştik. Bunların işe başlama talebi kabul edildikte sonra ödenmemesi halinde alacakların tahsili için yeniden bir dava açılması gerekmektedir. Buna ek olarak işçinin hizmet süresi ve işten çıkış tarihleri değişeceğinden kıdem tazminatı ve ihbar tazminatı ödenmemişse bunların fark ücretleri de işçinin alabileceği alacak kalemleri haline gelecektir.
Örneğin işten çıkarıldığında 9 aydır işyerinde çalışan işçi kıdem tazminatına ve yıllık izne hak kazanmaz. Ancak işe iade davasının kesinleşmesinden sonra 4 aylık hizmet süresi işçinin çalışma süresine ekleneceğinden 1 yıl 1 aylık hizmet süresi nedeniyle işçi hem kıdem tazminatına hem de yıllık izne hak kazanacaktır. Açılacak olan davada hem işe iade sonra boşta geçen süre ücreti ve işe başlatmama tazminatı hem de kıdem tazminatı ve yıllık izin ücretleri talep edilebilecektir.
İşe Başlatmama Tazminat Tutarı
İşe başlatmama tazminatı yasal düzenleme gereği en az 4 aylık, en fazla 8 aylık ücret kadar olabilir. İşçiye ödenecek işe başlatmama tazminatının kaç aylık ücret tutarında olacağına ilişkin olarak Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin 6.4.2015 tarihli 2015/6315 Esas 2015/13291 Karar sayılı ilamı yol gösterici olmaktadır. Buna göre:
“Dairemizin yerleşik uygulaması gereği, iş güvencesi niteliğindeki bu tazminat işçinin kıdemi, fesih sebebi gibi olgular dikkate alınarak belirlenmelidir. Maddenin alt ve üst sınırları aşılamaz. Üst sınırın aşılmasının tek istisnası 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nun 25. maddesindeki sendikal nedenle yapılan fesihlerdir. Bu kanun yürürlüğe girdikten sonra sendikal nedenle yapılan fesihlerde tazminat; işçinin başvurusu, işe başlatma ve başlatılmama şartına bağlı olmaksızın işçinin en az bir yıllık ücreti tutarında belirlenecektir. Dairemizin uygulaması bu yöndedir. (12.12.2013 gün ve 2013/8422 Esas, 2013/33052 Karar sayılı ilamımız).
Dairemiz yıllık ücretli izinle ilgili 53. maddedeki kıdem sürelerini dikkate alarak 6 ay ile 5 yıl arasında kıdemi olan işçi için 4, 5 yıl ile 15 yıl arasında kıdemi olan işçi için 5, 15 yıldan fazla kıdemi olan işçi için 6 aylık ücreti tutarında işe başlatmama tazminatın belirlenmesini öngörmekte, fesih sebebine göre bu miktarlarda azami sınır 8 aya kadar da çıkmaktadır.’’
Yani işe başlatmama tazminatı tutarı işçinin kıdemine göre belirlenmektedir.
- 6 ay-5 yıl arası hizmet süresi olanlar için : 4 aylık işe başlatmama tazminatı
- 5 yıl-15 yıl arası hizmet süresi olanlar için : 5 aylık işe başlatmama tazminatı
- 15 yıldan fazla hizmet süresi olanlar için : 6 aylık işe başlatmama tazminatı belirlenecektir. Feshi sebebine bağlı olarak mahkeme 8 aya kadar bu tazminat miktarını artırabilecektir.
Sendikal feshilere ilişkin olarak işe başlatmama tazminatı bakımından yasada yer alan 8 aylık ücret sınırı 1 yıllık ücrete kadar çıkabilecektir.
İşe İade Davası İle İlgili Makaleler
İşe İade Davası Açmanın Şartları
İşe İade Davasının Ekonomik Sonuçları
İşe İade Davası Nedir? Nasıl Açılır? Şartları Nelerdir?
İşe İade Davası Sonucunda Sgk’ya Nasıl Bildirim Yapılır?
İşe Başlatmama ve Boşta Geçen Süre Ücreti Nedir?
İşçinin Boşta Geçen Süre İçin Ücret Talebi
Ayrıca; işe iade davası süresi, işe iade davası sonuçları, işe iade davası ne kadar sürer ve bunlar gibi konularda daha fazla bilgi almak için büromuzun iş hukuku avukatı ile görüşebilirsiniz.