Yargılama neticesinde ilk derece mahkemelerinin vermiş olduğu karar kesin nitelikte değilse şayet karar itiraz üzerine bir üst mahkemeye gönderilecektir. İstinaf ve temyiz üst derece mahkemelerinin vermiş olduğu kararların denetlenmesini sağlayan kanun yollarıdır. Peki, istinaf mahkemesi nedir? Temyiz nedir ve istinaf nedir? İşte, temyiz ve istinaf hakkında tüm ayrıntılar.
İstinaf
Peki, istinaf ve istinaf mahkemesi nedir? İstinaf kanun yoluna başvuru yapılması ilk derece mahkemesince verilen karara itiraz edilmesi anlamına gelmektedir. İstinaf incelemesini Bölge Adliye Mahkemeleri yapmaktadır. Bölge Adliye Mahkemelerinin kurulması ve istinaf kanun yoluna başvuru işlemlerinin gerçekleştirilmesine ilişkin yasal düzenleme 20.07.2016 tarihi itibariyle uygulama alanı bulmuştur. Bu tarihten önce ilk derece mahkemelerine yapılan itirazlar Yargıtay tarafından temyiz incelemesine tabi tutulmakta idi. İstinaf mahkemelerinin kurulması ile birlikte iki aşamalı bir yargılama dönemi başlamış oldu.
Hangi Kararlar İstinaf Edilir?
İstinaf kanun yoluna başvuru yapılabilmesi için öncelikle mahkemenin nihai kararını vermiş olması gerekir. Yani ara kararlara karşı istinaf kanun yoluna başvurulamayacaktır. İhtiyati tedbir ve ihtiyati haciz taleplerine ilişkin olarak istinaf kanun yoluna başvurulabilmektedir. Yine istinaf kanun yoluna başvuru yapabilmek için parasal sınır belirlenmiş olup, 2020 yılı için bu sınır 5.390 TL’dir. Yani değeri para ile ölçülebilen ve bu miktarın altında kalan kararların itirazı kabil olmayacaktır. Bunun istisnası ise manevi tazminat talepli davalardır. Manevi tazminat talepli davalarda verilen kararlara karşı miktar ve değere bakılmaksızın istinaf kanul yoluna başvurulabilecektir.
İstinaf Başvurusu Nasıl Yapılır?
Peki, İstinaf mahkemesi nedir ve istinaf başvurusu nasıl yapılır? İstinaf başvurusu dilekçeyle yapılmalıdır. İstinaf dilekçesinde itiraz gerekçeleri ayrıntıları ile belirtilmeli ve kararın kaldırılması için başvuru sebepleri ve gerekçesi açıklanmalıdır. Zira istinaf incelemesi kanun hükmü gereği istinaf dilekçesinde belirtilen sebeplerle sınırlı olmaktadır. Ancak bölge adliye mahkemesinin kamu düzenine aykırılık teşkil ettiği bir husus var ise mahkeme bunu re’sen yani kendiliğinden gözetecek ve kamu düzenine aykırılık bulunup bulunmadığını inceleyecektir. Bu demek ki dilekçenizde yalnızca karara itiraz ettiğinizi belirtmeniz yeterli olmayacaktır. Böyle bir durumda yalnızca kamu düzenine aykırılık yönünden inceleme yapılacaktır.
İstinafa Başvuru Süresi
İstinaf kanun yoluna başvuru süresi iki haftadır. Bu süre ilk derece mahkemesinin gerekçeli kararının tebliğinden itibaren başlamaktadır. Süre geçtikten sonra başvuruda bulunulması yahut kesin nitelikte bir kararın istinaf edilmesi halinde mahkeme istinaf dilekçesinin reddine karar verir. Yerel Mahkemenin red kararına karşı bir haftalık süre içerisinde itiraz etmek ve istinaf yoluna başvurmak mümkündür. Bu durumda bölge adliye mahkemesi, itiraz eden tarafın yerel mahkemenin istinaf kanun yoluna başvurusunu reddedilmesinin uygunluğunu inceleyecektir. Bu karar yerinde değil ise ancak esasa ilişkin bir inceleme yapılacaktır.
İstinaf İncelemesi Ne Kadar Sürer?
İstinaf kanun yoluna başvuruda bulunulması halinde süre dosyanın niteliğine ve ilgili dairenin yoğunluğuna göre değişmekle birlikte 1 ila 3 yıl arasında sürmektedir. Örneğin iş mahkemelerinin işe iade davalarına ilişkin kararlarının istinaf edilmesi durumunda dosyada genellikle 1 yıl içerisinde karar verilmektedir.
İstinafta Duruşma Olur mu?
İstinaf mahkemesi nedir ve istinafta duruşma olur mu? Bölge Adliye Mahkemeleri istinaf incelemelerinde duruşma yapabilecektir. Bunun için öncelikle istinaf dilekçesinde duruşma yapılmasına yönelik bir talepte bulunması gerekmektedir. Duruşma yapılmadan verilebilecek kararlar Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 353. Maddesinde sayılmıştır. Bu maddede sayılan haller dışında mahkeme istinaf başvurusunu duruşmalı olarak değerlendirmek zorundadır.
İstinaf İcrayı Durdurur mu?
İstinaf kanun yoluna başvuruda bulunulması kararın icrasını tek başına durdurmamaktadır. Ancak dosyaya teminat sunulması halinde icranın geri bırakılmasına karar verilebilecektir. Bu durumda kararın icrası karar kesinleşinceye kadar ertelenecektir.
Temyiz
Bölge Adliye Mahkemelerinin hukuk dairelerinin vermiş olduğu ve temyizi kabil nihai kararlar ve hakem kararlarının iptali talebine karşılık verilen kararlara karşı tebliğ tarihinden sonra 2 hafta içerisinde temyiz yoluna başvurmak mümkündür. Temyiz başvurusu yalnızca haksız çıkan tarafça değil, hukuki yararının bulunması halinde haklı çıkan tarafça da yapılabilecektir.
Hangi Kararlar Temyiz Edilemez?
Bölge Adliye Mahkemelerinin tüm kararlarını temyiz etmek mümkün olmaz. Buna göre;
- Parasal sınır gereği temyiz sınırının altında kalan kararlar (2020 yılı için 72.077,04 TL)
Temyiz parasal sınırı her yıl yenilenmekte olup para alacağı olarak karar verilen davalar bakımından sınırın altında kalan davalarda verilen kararlar temyiz edilememektedir.
- Kira ilişkisinden doğan davalar.
Kira ilişkisinden doğan tahliye davaları temyiz edilememektedir. Bu durumda Bölge Adliye Mahkemelerinin verdiği kararlar kesin niteliktedir. Bunun istisnası ise miktar veya değeri temyiz edilebilen alacak davaları ile kira ilişkisinden doğan diğer davalardan üç aylık kira tutarı temyiz sınırının üzerinde olanlar hariç olmak üzere 4. maddede gösterilen davalardır. Kanunun 4. maddesinde gösterilen davalar, sulh hukuk mahkemelerinin görev alanına giren davalardır. Yine 23/6/1965 tarihli ve 634 sayılı Kat Mülkiyeti Kanunundan doğup taşınmazın aynına ilişkin olan davalar ile özel kanunlarda sulh hukuk mahkemesinin görevine girdiği belirtilen davalarla ilgili kararlar hariç tutulmuştur.
- İlk derece mahkemelerinin görev ve yetkisine ilişkin kararlar ile yargı yeri belirlenmesine ilişkin kararlar.
Yetki ve görev usuli hususlar olup HMK’da veya özel kanunlarda bir davanın hangi mahkemede ve nerede açılacağı düzenlenmektedir. Örneğin İstanbul’da açılması gereken dava Ankara’da açılmışsa yetki itirazı üzerine dosyada yetkisizlik kararı verilecektir. Bu kararın istinafı kabilse de istinaf neticesinde Bölge Adliye Mahkemesinin verdiği karar temyiz edilemeyecektir.
- Çekişmesiz yargı işlerinde verilen kararlar
Çekişmesiz yargı işleri karşı tarafı olmayan, hasım gösterilmeyen davalardır. Bu davalara karşı temyiz kanun yoluna başvuru yapılamayacaktır.
- Soybağı davaları hariç olmak üzere nüfus kayıtlarının düzeltilmesi talebi ile açılan davalar.
Soybağının kurulması davası, soybağının reddi davası, tanıma davacı, tanımanın iptali dvaası gibi neticesinde soybağında değişiklik sonucunu doğuran davaların temyizi kabildir. Ancak isim değişikliği, nüfus kaydının düzeltilmesi gibi davalarda ancak istinaf kanun yoluna başvurulabilecektir.
- Geçici hukuki korumalar hakkında verilen kararlar.
Geçici hukuki koruma ihtiyati tedbir, delil tespiti, mal ve hakların korunması için defter tutulması veya mühürleme, ihtiyati haciz, tedbir nafakası gibi yargılama sonuçlanıncaya kadar kişilerin hak ve alacaklarının zarar görmesini engellemek maksadıyla verilen geçici nitelikte koruyucu tedbirler anlamına gelmektedir. Örneğin bir tapu iptali ve tescil davasında dava konusu taşınmazın dava sonuçlanıncaya kadar satılmasına engel olmak isteyen davacı ihtiyati tedbir talep ederek tapu kaydına şerh düşülmesini ve taşınmazın satışının dava sonuna kadar engellenmesini sağlayabilir. İşte bu kararlara karşı istinaf kanun yoluna başvurmak mümkün ise de temyiz yoluna gidilemeyecektir.
- Bölge Adliye Mahkemelerinin ön inceleme sonrasında duruşma yapılmaksızın kesin nitelikte vermiş olduğu kararlar.
Bu kararlar Hukuk Muhakemeleri Kanunun 353. Maddesinin a bendinde açıklanmaktadır. Bölge Adliye Mahkemesinin bu yönde vermiş olduğu kararlar temyiz edilemeyecektir.
Temyiz Dilekçesi Nasıl Olmalıdır?
Ayrıca; Temyiz kanun yoluna başvuru dilekçe ile yapılır ve dilekçeye karşı taraf sayısı kadar nüsha eklenmelidir. Temyiz dilekçesi davadaki tarafların isi, soy isim, sıfat, unvan, TC kimlik numarası ve adres bilgilerini ihtiva etmelidir. Varsa kanuni temsilci ve vekillerin de bilgilerinin yazılması gerekmektedir. Hangi bölge adliye mahkemesi kararının temyiz edildiği esas, karar numarası ve karar tarihi dilekçede bulunmalıdır. Temyiz sebepleri ve gerekçeleri karar özeti ile birlikte dilekçede yer alması gereken unsurlardır. Ancak temyiz dilekçesi temyiz yoluna başvuran tarafın kimliği ve imzası ile birlikte temyiz edilen kararın ne olduğunu anlamaya yeter nispette kayıtları içeriyorsa, diğer şartlar bulunmasa bile temyiz başvurusu reddedilmez ve inceleme yapılır.
Temyiz İcrayı Durdurur mu?
Temyiz yoluna başvurulmuş olması kararın icrasını durdurmayacaktır. Bu durumda borçlu çıkan taraf icrayı durdurmak için mehil vesikası ile tehir-i icra kararı almak için süre talep etmeli, dosyaya teminat sunmalı ve icranın geri bırakılmasını sağlamalıdır. Aksi halde icra işlemleri devam edecektir.
Nafaka kararlarında icranın geri bırakılması mümkün değildir. Ayrıca kişiler hukuku, aile hukuku ve taşınmaz mal ile ilgili ayni haklara ilişkin kararların kesinleşmeden icraya konulması mümkün değildir.
Yargıtay Temyiz Sebepleri ile Bağlı mıdır?
Yukarıda istinaf kanun yoluna başvuruda bulunulduğunda Bölge Adliye Mahkemelerinin kamu düzenine aykırılık halleri hariç olmak üzere istinaf dilekçesinde yer alan istinaf sebepleri ile bağlı olarak istinaf incelemesi yapacağını açıklamıştık. Yargıtay ise temyiz incelemesi yaparken taraflarca ileri sürülen temyiz sebeplerine bağlı olmaksızın inceleme yapacaktır.
Yargıtay’ın Onama ve Bozma Kararları
Onama verilen kararın hukuka uygun olduğu ve aynı şekilde geçerli kabul edileceği anlamına gelen onaylama kararıdır. Yargıtay incelemesi neticesinde kararın esasa ilişkin incelemesinde bir hata olmadığına ancak kanunun esasa uygulanmasında hataya düşüldüğünü tespit edecek olursa, mahkeme kararını bozmaksızın düzelterek onayabilecektir. Yahut karar usule ve yasaya uygun olmasına karşılık gerekçe doğru bulunmayabilir bu durumda da gerekçe değiştirilir ve düzelterek onanır.
Bozma kararı Yargıtay incelemesi neticesinde yeniden yargılama yapılması gerektiği kanaatinin hasıl olması durumunda verilen kararlardır. Tamamen veya kısmen bozma kararı, bölge adliye mahkemesinin esastan ret kararına ilişkin olarak verilmişse bölge adliye mahkemesi kararı kaldırılır ve dosya kararı veren ilk derece mahkemesine veya uygun görülen diğer ilk derece mahkemesine gönderilir.
Bölge adliye mahkemesinin düzelterek ya da yeniden esasa ilişkin verdiği karar Yargıtay tarafından tamamen veya kısmen bozulacak olursa bu kez dosya ilk derece mahkemesine değil, kararı veren bölge adliye mahkemesine ya da uygun görülen başka bir bölge adliye mahkemesine gönderilecektir.
İstinaf mahkemesi nedir? istinaf mahkemesi hangi davalara bakar, istinaf ve temyiz konuları ile ilgili yukarıda belirtilenlerden daha fazla bilgi almak için hukuk büromuzdan hukuki danışmanlık hizmeti veren avukatlarımız ile iletişime geçebilirsiniz.