Devletin kişilere ait malları alma gibi birtakım hukuki işlemleri vardır. Adını kamulaştırma olarak bildiğimiz bu hukuki işlemin kişilere hak kaybı yaşatmaması için detaylarının bilinmesi gerekir. Öncelikle kamulaştırmanın ne olduğundan başlayalım. İşte, kamulaştırma nedir ve kamulaştırma için aranan şartlar nelerdir hakkında bilgiler.
Kamulaştırma Nedir?
Peki, kamulaştırma nedir? Şahsa veya tüzel kişiliğe ait taşınmaz malın idare tarafından kamu adına kullanılması için satın alma işlemine kamulaştırma denir. Bu satın alma işleminde önemli olan devletin o taşınmazı kamu adına kullanmada gerekli görmesidir. Yani idare tarafından kamu adına kullanılması hedeflenen şahsa ait taşınmazın bu amaca uygun olması gerekmektedir.
Özel mülk niteliğinde olan bir taşınmazı gerekli görmesi durumunda idarenin kanunlarda düzenlenen hakları çerçevesinde kamulaştırma yapmaya hakkı vardır. Ancak bu kamulaştırmada aranan şartların varlığı halinde kamulaştırma işlemin yapılması mümkündür.
Kamulaştırma İşlemi İçin Aranan Şartlar Nelerdir?
Öncelikle kamulaştırma işlemi idare tarafından yapılır. Dolayısıyla aranan ilk şart kamulaştırma işlemini yetkili bir idare tarafından gerçekleştirilmesidir. İkinci şart olarak da kamulaştırmanın gerekli görülmesidir. Burada aranan durumu kamu yararıdır. Şahsa veya tüzel kişiliğe ait taşınmazın kamu adına kullanılması için kamu yararının gözetilmesi gerekir. Üçüncü şart olarak da karşımıza kamulaştırma işleminde taşınmazın bedelinin ödenmesi çıkar. Zira yeterli ödenek olmadan kamulaştırma işlemi başlatılamaz. İdare tarafından peşin olarak ödenebildiği gibi taksit halinde de taşınmazın bedeli ödenmek suretiyle taşınmaz üzerinde kamulaştırma yapılır.
Bu şartların gerçekleşmesiyle taşınmaz üzerinde kamulaştırma, idare işlemler ile başlar. İdari süreç içerisinde pek çok işlem yapılır. Son işlem olarak satın alma işlemi yer alır. İdare tarafından özel kişiye veya tüzel kişiliğe ait taşınmaz satın alınarak kamulaştırma işlemi gerçekleşir. Ancak idare tarafından taşınmaz üzerinde kamulaştırma işlemi satış sırasında her zaman gerçekleştirilemeyebilir. Bu durumlarda idarenin ‘’kamulaştırma bedelinin tespiti ve tescili’’ davası açma hakkı saklıdır. Aynı zamanda bu dava uygulama alanında ‘’kamulaştırma davası’’ adıyla da bilinir.
Bu davanın uygulama alanı oldukça fazladır. Dolayısıyla detaylarını incelemek gerekir. Şöyle ki;
Kamulaştırma Bedelinin Tespiti Ve Tescili Davası Nedir?
Peki, kamulaştırma davası nedir? Kamulaştırma davası, idare tarafından satın alma amacıyla bedeli ödenen veya ödeme aşamasında tarafların uyuşmazlık yaşaması gibi durumlarda kamulaştırma işleminin yarı da kalmasıyla açılan davadır. İdare ve taşınmazın maliki arasında kamulaştırma için anlaşmaya varılabildiği gibi uyuşmazlığında yaşanabilmesi çok doğaldır. Eğer taraflar arasında uyuşmazlık olduğu takdirde kamulaştırmanın yapılması için işbu dava açılmaktadır.
Açılan kamulaştırma davasında idare tarafından taşınmazın gerçek bedelini tespit edilmesi istenir. Tespit edilen bedelin yetkili idare tarafından peşin veya taksit şeklinde ödenmek suretiyle taşınmazın kamulaştırılması talep edilir.
Bu davayla birlikte kamulaştırmanın hukuka uygun olup olmadığı incelemez. Davanın açılmasıyla; idarenin kamulaştırma isteği, ilgili taşınmazın gerçek değerinin tespiti, idarenin tespit edilen değeri hangi şekilde ödeyeceği ve ardından taşınmazın idare adına tescil edilmesi gibi durumlar irdelenir. Dolayısıyla bu davada kamulaştırmanın hukuka uygunluğuna tartışılmaz.
Kamulaştırma Bedelinin Tespiti Ve Tescili Davası Nerede Açılmalıdır?
Bu davanın bir tarafı da idare olduğundan akla gelen ‘’dava nerede açılır ve görülür’’ sorusudur. Davanın açılmasını isteyen idare tarafından kamulaştırma yapılacak taşınmazın bulunduğu yerdeki Asliye Hukuk Mahkemelerinde açılması gerekmektedir.
Taşınmazın bulunduğu yerdeki Asliye Hukuk Mahkemesinde açılacak bu davanın yargılama sürecine de açıklık getirelim.
Kamulaştırma Bedelinin Tespiti Ve Tescili Davasının Yargılaması Nasıl Olur?
Kamulaştırmanın tespiti ve tescili davasında yapılan yargılamanın ne yönde olduğunu belirtirken iki ihtimal ile belirtmek gerekir. Çünkü bu ihtimaller dahilinde davada izlenen yargılamalar farklılık gösterir. İlk ihtimal olan idare tarafından kamulaştırma bedelinin tespiti ve tescili davasının açılmasıyla taşınmaz malikine tebliğ edilmesinden itibaren malik tarafından 30 gün içinde ‘’ kamulaştırma işleminin iptali’’ davasının açılmamasıdır. Malik tarafından kamulaştırma işleminin iptali davası açılmadığı takdirde izlenecek yargılamadan başlayalım.
Kamulaştırma işleminin iptali davası açılmadığı takdirde;
Yukarıda da bahsettiğimiz gibi bu dava ile öncelikle taşınmazın gerçek değeri tespit edilecektir. Eğer davanın yargılamasında taraflar arasında taşınmazın bedeli olarak bir rakamda anlaşma sağlanamazsa o halde hakim tarafından taşınmazın bedeli belirlenecektir.
Hakim taşınmazın bedelini belirlerken ihtiyaç duyduğu o alana özgü çalışan bilirkişilerden rapor düzenlemelerini isteyebilecektir. Hakim, bilirkişilerce hazırlanan raporla birlikte taşınmazın değeri konusunda kanaat getirdiği rakamın idare tarafından ödenmesine karar verir. İdarenin taşınmaz malikinin hesabına tespit edilen rakamı ödediğine dair kanıt niteliğindeki makbuzu 15 gün içerisinde mahkemeye sunmasıyla taşınmazın tescil işlemleri başlar.
İkinci ihtimal ise idare tarafından açılan kamulaştırma bedelinin tespiti ve tescili davasının açılmasıyla taşınmaz malikinin 30 gün içerisinde kamulaştırma işleminin iptali davasını açmasıdır.
Kamulaştırma işleminin iptali davası açması takdirde;
Eğer taşınmazın maliki tarafından 30 gün içerisinde kamulaştırma işleminin iptali davası açılırsa idare tarafından açılan kamulaştırma bedelinin tespiti ve tescili davasının yargılaması durur ve malik tarafından açılan iptal davası bekletici mesele yapılır. Yani öncelikle malikin açtığı kamulaştırma işleminin iptali davası görülür. Ancak bekletici mesele yapılabilmesi için taşınmaz malik, iptal davasını açarken ‘’yürütmenin durdurulması ‘’ talebinde bulunmak zorundadır. Eğer yürütmenin durdurulması talep edilmezse iptal davasının sonuçlanması kamulaştırma bedelinin tespiti ve tescili davasında bekletici mesele yapılamaz.
Ayrıca; kamulaştırma nedir konusu hakkında daha detaylı bilgi almak için gayrimenkul hukuku avukatımız ile görüşebilirsiniz ve bizi instagram sayfamızdan da takip edebilirsiniz.