İdare tarafından yapılan hukuki işlemlerin başında gelen işlemlerden biri kamulaştırmadır. Peki kamulaştırma nedir ve kamulaştırmasız el atma nedir? İşte detaylar…
Anayasa ile koruma altına alınmış olan
Kamulaştırmasız El Atma Nedir?
Peki, Kamulaştırmasız el atma nedir? Kamulaştırmasız el atma işlemi; idarenin kamu yararını gözettiğini ileri sürerek kamu adına malikinin rızası dışında kamulaştırma işlemi olmaksızın taşınmaz üzerinde kullanım yapmasıdır.
İdare tarafından taşınmazın malikine karşı kamulaştırma işlemi yapmaksızın taşınmaz üzerinde herhangi bir yasal dayanağı olmadan taşınmaza müdahale etmesidir. İdarenin bu el atması tamamen hukuk dışı bir işlem olup haksız niteliktedir.
Böyle bir durumla karşılan taşınmaz maliklerinin elbette haklarını koruma adına kendilerine verilmiş birtakım hakları mevcuttur. Malike tanınan kamulaştırmasız el atma durumunda açabileceği davalar düzenlenmiştir. Bu davalar sırasıyla;
- Müdahalenin Men’i Davası
- Bedel Tespit Davası
Müdahalenin Men’i Davası Nedir?
Malikin, taşınmazı üzerinde idare tarafından yapılan hukuki dayanaktan yoksun müdahalenin önlenmesi için açtığı davaya müdahalenin meni davası denir. Bu dava Türk Medeni Kanunu’nda düzenlenerek malike tanınan bir hak olarak karşımıza çıkar. Müdahalenin meni davasıyla idare tarafından haksız olarak el atmanın önlenmesi talep edilir ve davanın kabul edilmesi halinde de müdahale son erdirilir.
Malik, mülkiyet hakkını savunarak idarenin haksız bir şekilde müdahale de bulunması sonucunda hak kaybına uğradığını belirtir. Bu davayla birlikte müdahalenin sona erdirilmesi talep edilebileceği gibi aynı zamanda taşınmazın değişikliğe uğramış olması durumunda eski hale getirilmesi de talep edilebilir. Zira idarenin el atması sonucu taşınmazda birtakım değişiklikler meydana gelmiş olabilir. Böyle bir durumda bu davayla birlikte hem müdahalenin önlenmesi ve sona erdirilmesi talep edilir hem de taşınmazın eski hale getirilmesi talep edilir.
Eğer davanın yargılaması devam ederken idarenin el atması sona ermiş ise dava konusuz kalmaz ve malik böyle bir durumda idareden kendisine uğrattığı zararı tazmin etmesini talep edebilir.
Ayrıca belirtmek gerekir ki davalar arasında müdahalenin meni davasını açmayı seçen malikin dezavantajı vardır. Bu dezavantaj; idarenin var olan hükümler çerçevesinde taşınmazlara el atması durumunun uygulama alanı bulmasıdır. Yani idarenin el atması işlemi kamulaştırma adı altında imkan tanındığından dolayı malik bu davayı kendi lehine çekmesinde güçlük yaşayabilir.
Malikin bu durumu gözetilerek başka bir hak olarak düzenlenen bedel tespit davası açmasına imkan verilmiştir. Çözüm olarak malik, bedel tespit davası açması halinde müdahalenin meni davasındaki dezavantajı yaşamaz.
Bedel Tespit Davası Nedir?
Taşınmazında idare tarafından hiçbir hukuki dayanağı olmadan ve kamulaştırma işlemine tabi tutulmadan fiili olarak kullanılması durumuyla karşı karşıya gelen malikin, idareye karşı açma hakkı olan davaya kamulaştırmasız el atma davası denir.
Uygulamada kamulaştırmasız el atma davasına ‘’bedel davası’’ da denmektedir. Bunu sebebi de malikin bu davayı açarak kamulaştırma yapmadan el atan idarenin taşınmazına hak ettiği bedeli ödenmesini isteyebilmesidir.
Bu davayı açan malik; taşınmazı üzerinde müdahalenin meni davasından farklı olarak mülkiyet hakkından vazgeçip mahkemece belirlenen bedelin kendisine ödenmesi durumunda idarenin taşınmazı üzerinde kamulaştırma yapmasına rıza göstermesidir. Davanın yargılaması bu şekilde başlar. İlk olarak taşınmazın bedeli tespit edilecektir. Genellikle hakim, bu alanda çalışan bilirkişilere bir rapor hazırlamalarını talep eder. Bilirkişiler benzer taşınmazların değerine göre davaya konu olan taşınmazın bedeline dair bir rapor hazırlayarak hakimin takdirine bırakır. Hakim tarafından rapor da incelenerek taşınmaz üzerinde bir bedel belirlenir.
İlgili Alan: Gayrimenkul Avukatı
Bu yargılamanın bu şekilde olması ancak taraflar arasında uzlaşmanın sağlanamamış olmasından kaynaklanmaktadır. Zira taraflar arasında uzlaşma sağlandığı takdirde mahkemece bedelin belirlenmesi için bir tespit davasına gerek duyulmaz. Şöyle ki;
Taraflar arasında tespit davasından önce uzlaşma usulünün izlenmesi Kamulaştırma Kanunu uyarınca şart konulmuştur. İdare tarafından taşınmazın malikiyle görüşülerek bedel üzerinde anlaşmaya varılması durumunda malik tarafından hiçbir şekilde tespit davası niteliğinde olan bedel davasının açılmasına gerek duyulmaz. Zira idare, taşınmazın bedelini ödeyerek mülkiyetin kendisine devredilmesini sağlayacaktır.
Eğer taraflar arasında satın alma işleminde veya malikin taşınmazı devretmesinde bir uyuşmazlık yaşanırsa o halde uzlaşmazlık tutanağı tutularak bedelin tespiti için davanın açılması gerekir.
Kamulaştırmasız El Atma Davaları Nerede Ve Hangi Mahkemede Açılır Ve Süresi Var Mıdır?
Malik tarafından idareye karşı açılacak kamulaştırmasız el atma davaları hukuk dışı müdahalenin yapıldığı taşınmazın bulunduğu yerdeki Asliye Hukuk Mahkemelerinde açılabilir.
Bu davaların açılmasında Kamulaştırma Kanunu’nda düzenlenen 38.maddesi vardı. Ancak bu madde Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edildi. Maddenin iptal edilmesinden önce düzenlene dava açılma süresi 20 yıldı.
Şu an uygulamada Anayasanın maddeyi iptal ettiği 04.11.2013 tarihten sonra ve bu tarihten önceki 20 yıl içinde kamulaştırmasız el konulan taşınmazlar için idare aleyhine açılacak kamulaştırmasız el atma davalarında herhangi bir dava açma süresi uygulanmamaktır. Yani iptal tarihinden sonra ve tarihten 20 yıl öncesine kadar gerçekleşen tüm bu konuda işlemler için süresiz olarak davanın açılması öngörülmüştür.
Ayrıca; kamulaştırmasız el atma bedel tespiti, kamulaştırmasız el atma dava dilekçesi, kamulaştırmasız el atma davası, kamulaştırmasız el atma nedeniyle tazminat, kamulaştırmasız el atma zamanaşımı gibi ve bu konular hakkında daha detaylı bilgi için hukuk büromuzun Gayrimenkul avukatı ile görüşebilirsiniz.