Sebepsiz zenginleşme kanundaki tanımı itibariyle haklı bir neden bulunmamasına karşın bir başka kimsenin malvarlığı ya da emeği ile zenginleşmiş olması halidir. Yasa gereği bu durumda zenginleşen kişi, zenginleşmeyi iade etmekle yükümlü olacaktır. Sebepsiz zenginleşme 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 77 ve 82 maddeleri arasında düzenlenmiştir.
Sebepsiz Zenginleşme Nedir?
Peki, sebepsiz zenginleşme nedir? 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 77. maddesi gereği sebepsiz zenginleşen kişi bu zenginleşmeyi geri vermekle yükümlüdür. Sebepsiz zenginleşmenin meydana gelebilmesi için ilk olarak bir kimsenin malvarlığında yani zenginleşenin malvarlığında bir artış meydana gelmiş olmalıdır. Buna ek olarak bir diğer kişinin malvarlığının ise azalmış olması yani bu kişinin fakirleşmesi gerekmektedir. İşte bu artış ve azalma arasında da bir nedensellik bağı kurulmalıdır. Bir kişinin malvarlığında meydana gelen zararın bir başka kişinin lehine zenginleşme oluşturması durumunda her zaman geri verme yükümlülüğü oluşmayacaktır. Nedensellik bağı bulunuyor olsa bile zenginleşme haklı bir sebebe dayanmıyorsa ilgili hükümlerin uygulanması söz konusu olmaz.
Borçlanılmamış Edimin İfası Ne Demektir?
6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 78. Maddesi borçlanılmamış edimin ifası başlığı ile düzenlenmiştir. Buna göre borçlanmadığı bir edimi kendi isteği dışında yerine getiren kişi, kendisini borçlu zannederek yapmış olduğunu ispat ederse bunu geri isteyebilecektir.
Buna ek olarak belirtmek gerekir ki zamanaşımı geçmiş olan bir borcu ifa eden kişi bu ödemeyi yapmışsa artık bunu sebepsiz zenginleşmede borçlanılmamış edimin ifasına dayanarak iade alamayacaktır. Yine ahlaki bir ödevi yerine getiren kişi bundan kaynaklı zenginleşmenin iadesini talep edemeyecektir. Eşler arasında veya anne ve baba ile çocuk arasında yapılan yardımlar bu duruma örnek olarak gösterilebilecektir.
Geri Verme Nasıl Gerçekleşir?
Sebepsiz olarak zenginleşmiş kişinin geri verme yükümlülüğü açısından iyiniyetli olup olmadığı önem taşır. Kural olarak zenginleşen, zenginleşmenin geri alınmak istendiği esnada zenginleşmenin elinde bulunmadığını ispat ederse bunun dışında kalan kısımları ancak geri vermekle yükümlü olacaktır. Fakat zenginleşen, zenginleşmeyi iyiniyetli olmaksızın elinden çıkarmışsa yahut elden çıkarırken bunu ileride bir zamanda geri vermesi gerektiğini hesap etmesi gerekiyorsa zenginleşmenin tamamını geri vermek zorundadır.
Geri vermenin gerçekleşebilmesi için öncelikle zenginleşmenin zenginleşenin elinde bulunup bulunmadığına, bulunmuyorsa da bunun meydana gelmesinde zenginleşenin iyi niyetli olup olmadığına bakılmalıdır.
Zenginleşenin Giderleri İsteme Hakkı
Yukarıda geri verme için zenginleşenin iyi niyetli olup olmadığının aranacağından bahsetmiştik. Şayet zenginleşen iyi niyetli ise yapmış olduğu zorunlu ve faydalı masrafları geri vermeyi talep edenden isteyebilecektir.
Zenginleşenin iyi niyetli olmamasında ise zorunlu masrafların tamamını talep edebilir. Ancak faydalı masraflardan yalnızca geri verme anında mevcut bulunan değer artışını isteyebilecektir.
Zorunlu ve faydalı giderler dışındaki gider kalemleri geri verme esnasında talep edilemez. Ancak geri verme esnasında karşılanması gereken masraflar ödenmeyecek olursa, ayrılması neticesinde zarar meydana getirmeyecek eklentilerin ayrılarak zenginleşmenin iadesi gerçekleştirilebilir.
Sebepsiz Zenginleşme Davasında Zamanaşımı Süresi
Sebepsiz zenginleşmeden kaynaklı taleplerin hak sahibinin geri isteme hakkı olduğunu öğrendiği tarih itibariyle 2 yıl ve her koşulda zenginleşmenin meydana geldiği tarihten itibaren 10 yılın geçmesiyle sebepsiz zenginleşme zamanaşımına uğrayacaktır.
Sebepsiz zenginleşme şartları, sebepsiz zenginleşme hükümleri gibi ve benzeri konular ile ilgili ayrıntılı ve daha detaylı bilgi almak için hukuk büromuzun avukatlarından hukuki danışmanlık hizmeti alabilirsiniz.