Kelime anlamı olarak rekabet, aynı amaçta olan kimseler arasındaki çekişme, yarışma, yarış anlamlarına gelir. İşçinin işverenine karşı rekabet etmeme borcu, iş sözleşmesinde bu konu ile alakalı ayrı bir hüküm içermese dahi işçi ile işveren arasındaki sözleşmenin devam ettiği süre boyunca aykırılık teşkil etmemelidir. Bu borç, genel olarak işçinin işverene karşı sadakat borcu başlığı altında yer alan bir yükümlülüğüdür.
İşçi ile işveren arasında imzalanan iş akdi, taraflara çeşitli borç ve yükümlülükler yükler. İşçinin, iş sözleşmesi ile işverene karşı üstlendiği borçlardan biri de sadakat borcudur. İşçinin işverene karşı sadakat borcu Türk Borçlar Kanunu madde 396’da vurgulanmıştır. İşverenin ticarî sırlarına hakim olan bir işçinin, işveren ile arasındaki iş sözleşmesi bittikten sonra söz konusu bilgileri işverenin aleyhine kullanması hakkaniyete aykırı olacaktır ve bundan dolayı işverenin korunabilmesi adına rekabet yasağı sözleşmelerine ihtiyaç duyulmaktadır.
Fakat, bir iş sözleşmesinde işverenden çok daha zayıf konumda bulunan işçinin işveren karşısında haksızlığa uğramasını önlemek amacıyla kanun koyucu, rekabet yasağına ilişkin hükümleri, Türk Borçlar Kanunu’nun 444 ile 447. maddeleri arasında özel ve detaylı bir şekilde düzenlemiştir.
Rekabet Yasağı Sözleşmesi Nedir?
Rekabet yasağı, aynı alanda, aynı amacı güderek iş yapan kimselerin karşılıklı olarak hukuka aykırı bir şekilde yarışa girememesi, belirli kimselerin birbirleriyle rekabet etmelerinin yasaklanması anlamına gelmektedir. İşçinin işverene karşı rekabet etmeme borcunun, işçi ile işveren arasındaki iş sözleşmesi bittikten sonra da devam etmesi isteniyorsa, tarafların karşılıklı olarak bunu ayrıca ve açıkça sözleşmeyle kararlaştırması gerekmektedir.
Rekabet yasağına dayalı olarak yapılacak olan anlaşma, işçi ile işveren arasında ayrı bir sözleşmeyle kurulabileceği gibi, aralarındaki mevcut iş sözleşmesine konulacak özel bir hükümle de yapılabilir. Rekabet yasağı sözleşmesi, işçinin iş sözleşmesi devam ederken işverenin müşterilerini tanıması ya da iş sırlarını öğrenmesi sebebiyle, iş ilişkisi sona erdikten sonra belirli bir faaliyet alanında, belirli bir bölgede ve belirli bir zaman dilimi içinde işverenle rekabet teşkil edecek herhangi bir faaliyette bulunmaması hususunu içeren sözleşmeye denir.
Rekabet Yasağı Sözleşmelerinin Geçerlilik Koşulu Nedir?
- İşçinin Fiil Ehliyetine Sahip Olması
- Sözleşmenin Yazılı Olarak Yapılması
- İşverenin Korunmaya Değer Haklı Bir Menfaatinin Olması
- İşçinin Ekonomik Geleceğinin Tehlikeye Düşürülmemesi
Rekabet Yasağı Sözleşmesi Hukuka Aykırılık Teşkil Ediyor İse Bir Yaptırım Var Mıdır?
Bir rekabet yasağı sözleşmesinde; işçinin fiil ehliyetine sahip olması, sözleşmenin yazılı olarak yapılması, işverenin korunmaya değer haklı bir menfaatinin olması ve işçinin ekonomik geleceğinin tehlikeye düşürülmemesi hususlarının bulunmaması, rekabet yasağı sözleşmesinin geçersizliğine sebebiyet verir.
Burada önemle üzerinde durulması gereken konu, işçinin ne zamandan itibaren sözleşme ile bağlı kalmadığının tespitidir. Zira özellikle işçi lehine karşı bir edimin kararlaştırıldığı rekabet yasağı sözleşmelerinde, işçinin yasağın geçerliliğine güvenerek yasağa uymaması halinde sözleşmeyi baştan itibaren geçersiz saymak hakkaniyete aykırı sonuçlar doğuracaktır.
Rekabet yasağı sözleşmesinin işçi bakımından sürekli borç ilişkisi doğuran niteliği de göz önünde bulundurulduğunda, işçinin sözleşmenin geçersizliğini öğrendiği andan itibaren ileriye dönük olarak rekabet yasağı ile bağlı olmadığını kabul etmek en hakkaniyetli çözüm olacaktır.
Bu kabul ile birlikte işçi, yasağa uygun davrandığı dönemin karşılığı olan karşı edimi iade etmekten kaçınabilecektir.
Rekabet yasağı sözleşmesinin geçerlilik koşullarının sözleşmede aşırı nitelikte kararlaştırılmış olduğu durumlarda ise kanun koyucu, hâkimin sözleşmeye müdahale ederek aykırılığı sınırlandırabileceğini belirtmiştir. TBK m. 445/2’ye göre, “Hâkim, aşırı nitelikteki rekabet yasağını, bütün durum ve koşulları serbestçe değerlendirmek ve işverenin üstlenmiş olabileceği karşı edimi de hakkaniyete uygun biçimde göz önünde tutmak suretiyle, kapsamı veya süresi bakımından sınırlayabilir.”
Rekabet Yasağına Aykırı Bir Durum Olursa Bunun Yaptırımı Nedir?
- İşverenin Zararının Tazmini
- İşçinin Cezai Şart Ödemesi
- Rekabet Yasağına Aykırı Davranışın Sona Erdirilmesi
Rekabet yasağı sözleşmesinin amacı, işçinin işletmede öğrendiği bilgileri, iş sözleşmesi sona erdikten sonra işverenin aleyhine onunla rekabet edecek şekilde kullanmasını engellemektir.
Rekabet yasağı, işçiye iş sözleşmesi sona erdikten sonra işverenle rekabet edici faaliyetleri yasakladığı için, işçinin ekonomik geleceğini de sınırlandırmaktadır. Bu nedenle söz konusu sözleşmenin geçerli olabilmesi, birtakım koşulların varlığına bağlıdır. Nitekim rekabet yasağı sözleşmesi yapılması konusunda taraflara mutlak bir özgürlük verilmesi işçinin mesleğini yapmasının yasaklanması sonucunu doğurur.
Rekabet yasağına işçinin korunmasını sağlamak amacıyla getirilen geçerlilik şartları BK m. 348-350’de düzenlenmiştir. Bunlar; bir iş sözleşmesinin bulunması, işçinin müşterileri tanımasından veya iş sırlarını bilmesinden dolayı işverene önemli bir zarar vermesi ihtimalinin olması (BK m. 348/2), işçinin ekonomik geleceğinin tehlikeye atılmaması, sözleşmenin yazılı şekilde yapılması (BK m. 350) ve sözleşmenin yapıldığı sırada işçinin reşit olması (BK m. 348/3)’dır.
İşçinin iktisadi geleceğinin hakkaniyete uygun bir şekilde sınırlandırılması için rekabet yasağının zaman, yer ve konu bakımından sınırlandırılması esaslarına uygun davranılması da rekabet yasağı sözleşmesinin geçerli olarak kurulabilmesi için uyulması gereken koşullardan birisi olarak kabul edilir. İşçinin daha iyi korunması ve zarar görmemesi amacıyla, rekabet yasağı sınırlandırılırken yer, zaman ve konu bakımından kapsam bir bütün olarak incelenmelidir. Söz konusu sınırın uygunluğu tespit edilirken iş sözleşmesinin sona erme anı dikkate alınmalıdır. Bu koşullara, rekabet yasağı sözleşmesinin yapılmasını engelleyen özel bir kanun hükmünün bulunmaması koşulu da eklenmelidir. Rekabet yasağı sözleşmesinin geçerli olması için bu koşulların tamamının gerçekleşmiş olması gerekir.