Unutulma Hakkı

Unutulma hakkı nedir? Unutulma hakkı kişilerin geçmişte yasaya ve hukuka uygun olarak yayılmış ve yanlış olmayan nitelikteki bilgilerinin sürenin geçmesine bağlı olarak erişimden kaldırılması veya gündeme getirilmemesini kişinin talep etmesi olarak tanımlanmaktadır. Buna bağlı olarak 6698 Sayılı Kişisel Verileri Koruma Kanunu kapsamında yapılacak değerlendirme ve Kişilerin Ad ve Soyadı ile Arama Motorları Üzerinden Yapılan Aramalarda Çıkan Sonuçların İndeksten Çıkarılmasına Yönelik Talepler ile ilgili olarak Kişisel Verileri Koruma Kurulunun 23/06/2020 Tarihli ve 2020/481 Sayılı Kararı ile unutulma hakkının hukuk sistemimizdeki yeri ve uygulamasını inceleyeceğiz.

Unutulma Hakkının Hukuk Sistemimizdeki Yasal Düzenlemesi

Kanun 4. Maddesinde genel ilkeleri düzenlemiş olmakla birlikte kişisel verilerin işlenmesinde uyulacak ilkeler arasında belirli, açık ve meşru amaçlarla işlenme, işlendikleri amaçla bağlantılı, sınırlı ve ölçülü olma, ilgili mevzuatta öngörülen veya işlendikleri amaç için gerekli olan süre kadar muhafaza edilme genel ilkeler arasında sayılmıştır.

Yine kanun 7. Maddesinde kişisel verilerin silinmesi, yok edilmesi veya anonim hale getirilmesine ilişkin düzenleme yapmış olup kişisel verilerin belli koşullarda resen veya kişi talebi üzerine veri sorumlusu tarafından silinmesinin mümkün olduğunu düzenlemektedir. Kaldı ki Kişisel Verileri Koruma Kanunu 11. Maddesinin e bendinde 7. Maddeye atıfta bulunarak 7. Maddede öngörülen koşullar çerçevesinde kişisel verilerin silinmesi veya yok edilmesi isteme hakkı bulunduğunu da belirtmiştir.

Unutulma Hakkına İlişkin Anayasa Mahkemesi Kararı

6698 Sayılı Kişisel Verileri Koruma Kanunu bu düzenlemeleri yapmadan evvel de esasen Anayasa Mahkemesi 3.3.2016 tariki ve 2013/5653 Başvuru Numaralı kararında:

“Başvuru tarihi itibarıyla söz konusu haberin yaklaşık on dört yıl önceki bir olaya ilişkin olduğu ve böylelikle güncelliğini yitirdiği açıktır. İstatistiki ve bilimsel amaçlar yönünden de yukarıda ifade edilen gerekçelerle bu bilgilere internet ortamında kolaylıkla ulaşılmayı gerekli kılan bir neden bulunmamaktadır. Bu bağlamda kamu yararı bakımından siyasi veya medyatik bir kişiliğe sahip olmayan başvurucu hakkında internet ortamında yayınlanan haberlerin kolaylıkla ulaşılabilirliğinin başvurucunun itibarını zedelediği açıktır.” Şeklinde hüküm kurarak unutulma hakkının ne şekilde değerlendirilmesi gerektiğine dair kriterler belirlenerek haberlerin kişinin Anayasa’nın 17. maddesinde korunan şeref ve itibarın korunması hakkını ihlal ettiğine karar verilmiştir.

Mevzuatta unutulma hakkına ilişkin açık bir düzenleme bulunmuyor ise de hukuk sistemi içtihatlarla uygulamada bu hakkın korunmasına yönelik hükümler kurmuştur. Zira unutulma hakkı bir üst kavram olup esasen açıkça düzenlenmesine de gerek bulunmamaktadır. Yukarıda bilgileri yer alan Kişisel Verileri Koruma Kurumu Kararı ile arama motorları üçüncü taraflara ait internette topladıkları verilerin işlenmesinin amaç ve yollarını belirliyor olmalarından mütevellit Kişisel Verileri Koruma Kanunu’nun 3. Maddesi gereği veri sorumlusu olarak kabul edilecekleri belirtilmiştir.

Arama Motorlarından Silinecek Veriler Bakımından Durum

Bu arama motorlarının işletmecisinin otomatik, düzenli ve sistematik olarak internette yayınlanan bilgiyi bulduğu açıktır. Devamında ise kendisine özgü indeksleme sistemleri ile kayıt alıp, planlayıp bu kişisel verileri arama neticelerinin listesi formunda organize ettiği, sunucuları aracılığı ile sakladığı, bunları açıklama ve kullanıcılarına sunma faaliyetlerini yürüttüğü göz önüne alındığında arama motorları tarafından gerçekleştirilen faaliyetlerin Kişisel Verileri Koruma Kanunu’nun 3. Maddesine göre ‘kişisel veri işleme” faaliyeti olarak değerlendirileceği Kurum tarafından yapılan değerlendirmedir. Buna göre arama motorlarında çıkan sonuçlarda kişisel verilerinin kaldırılmasını isteyen kişilerin kanunda yer alan usule uygun olarak başvuruda ve talepte bulunmasına karşılık olumlu sonuç elde edilememesi halinde ise Kurula şikayette bulunma ve yargı yoluna başvurma hakları olacaktır.

Arama Motorlarına Yapılan İndeksten Çıkarma Başvurularında Kriterler

Kurul bu değerlendirmeye bağlı olarak indeksten çıkarılmaya yönelik başvuruların değerlendirilmesinde dikkate alınacak bir takım kriterler belirlemiştir. Veri sorumlularına yapılacak başvurularda bu kriterlerin dikkate alınması yararlı olacaktır. Kısaca bu kriterlere aşağıda değineceğiz.

1. Kişinin kamusal hayatta oynadığı rol. Bu noktada ilk olarak dikkat edilecek husus kamusal hayatta rol oynayan, tanınmış kişilerin bilgilerine ulaşılmasında sıradan insanlara ait bilgilerine nazaran daha fazla kamu yararı olduğudur. Dolayısıyla kamusal yaşamda yeri olan kişilerin yapacakları başvuruların kabul olma ihtimali daha düşük olacaktır.
2. Çocuğun arama neticesinde görünür olması. Kişinin kendisine ait bir bilginin yayınlandığı veya paylaşıldığı esnada reşit olmaması halinde çocuğun üstün yararı ilkesi de göz önünde bulundurulduğun yapılacak başvurunun olumlu sonuçlanması gerektiği açıktır.
3. Doğru içerik ve bilgi paylaşımının olması. Bilginin doğruluğu maddi gerçekliğe uygun olması anlamına gelmektedir. Bilginin gerçeği yansıtmaması, yanıltıcı bir izlenim uyandırması durumunda başvurunun kabul edilmesi olasılığı yüksektir.
4. Çalışma hayatına ilişkin bilgilerle özel hayata ilişkin bilgiler arasında farklılık vardır. Özel hayata ilişkin olan bilgilerin kaldırılma taleplerinin kabul edilmesi daha yüksek ihtimaldir. Zira kamusal hayatta rol oynamayan bir kimsenin özel hayatına ilişkin bilgilerin yayınlanması ve paylaşılmasında kamusal yarar bulunması ihtimali neredeyse hiç yoktur.
5. Hakaret, iftira, onur kurucu ifade içeren paylaşımların durumu. Bu ifadeler aynı zamanda suç niteliği taşıdığından burada Kuruma başvurudan daha ziyade Cumhuriyet Başsavcılıklarına suç duyurusunda bulunma yolunun tercih edilmesi daha uygun olacaktır.
6. Özel nitelikli kişisel veri niteliğinde olan arama sonuçları. Cinsel hayata, dini inanca, sağlık durumuna ilişkin bilgiler özel nitelikli kişisel veriye örnek olarak gösterilebilir. Bu durumda kişilerin hassasiyet arz eden bu bilgilerinin yayılması durumunda kişinin mağduriyet yaşama ihtimali yüksektir. Dolayısıyla bu verileri içeren arama motoru sonuçlarının kaldırılmasının talep edilmesi halinde talebin olumlu sonuçlanması gerekecektir.
7. Bilginin güncelliği. Güncellik verinin, işlenme amacı ile arasındaki illiyeti ortadan kaldırabilme ihtimaline sahiptir. Bu durumda bilginin indeksten çıkarılması talebinin kabul edilme ihtimali yükselmektedir.
8. Bilginin kişi hakkında ön yargıya sebebiyet verecek nitelikte olması halinde kaldırma talebi kabul edilmelidir. Ancak burada önemli olan ön yargıya ilişkin iddianın ispat edilebilir olması gerektiğidir.
9. Arama motorunda yer alan bilgi bu kişi hakkında bir risk oluşturmamalıdır.
10. Bilginin paylaşılmasına kişi açık rıza vermiş veya bilgiyi bizzat kendisi paylaşmış ise bu durumda açık rızanın geri alınabilir olup olmadığı hususunun incelenmesi gerekmektedir.
11. İçeriğin gazetecilik faaliyeti çerçevesinde işlenen verileri barındırması durumunda basın ve ifade özgürlüğü ve Anayasal haklar çerçevesinde bir değerlendirme yapılarak bu haklara zarar vermeyecek şekilde karar verilmelidir.
12. Bilginin yayınlanmasından yasal bir zorunluluğun bulunması durumunda kendisine yetki tanınan kurum ve kuruluşların bu noktada yetkisinin devam edip etmediğinin kontrol edilmesi gerekir. Yineleyerek belirtmek gerekir ki her olay kendi özelinde koşulları araştırılarak değerlendirilmelidir.
13. Ceza alınması sonucunu doğuran suçla ilgili bilgilerin yayınlanması halinde suçun ağırlığı, işlenme zamanı ve diğer kriterler göz önünde bulundurularak olay nezdinde bir inceleme yapılması indeksten sonucun çıkarılması söz konusu olabilecektir.

Görüldüğü üzere bu konu birçok yönden incelenmesi ve taleplerin farklı kriterlerle değerlendirilmesi gereken bir konu halinde. Unutulma hakkı ise kişi bakımından önem arz eden, gerek gündelik hayatını gerekse profesyonel yaşamını olumsuz etkileyebilecek sonuçların ortadan kaldırılmasını sağlayacak imkanlar sunan bir haktır. Bu nedenle hassasiyetle incelenmeli ve yaklaşılmalıdır.

Ayrıca; unutulma hakkı nasıl kullanılır, unutulma hakkı Yargıtay kararları, unutulma hakkı süresi ve bunun gibi konularla ile ilgili daha ayrıntılı bilgi almak için büromuzdan hukuki danışmanlık hizmeti alabilirsiniz.