Kanun, kişilerin hayattayken, ölümlerinden sonra mal varlıklarının kime, ne şekilde kalacağını belli koşullarda düzenleme imkanı tanımıştır. Buna genel adıyla ölüme bağlı tasarruf denilmektedir. İşte vasiyetname hakkında tüm ayrıntılarıyla hukuki bilgiler.
İlgili Alan: Miras Hukuku
Vasiyetname Nedir?
Peki, genel olarak vasiyetname nedir? Kişinin kendi vefatından sonra malvarlığını dilediği kişi veya kişilere verilmesi yönünde irade beyanını sözlü veya yazılı olarak açıklamasına denir. Yani bir kişinin kendi ölümünden sonra kendisine ait olan malvarlığı üzerinde dilediği kişi veya kişilere dağıtılması konusunda isteklerini belirttiği sözlü veya yazılı olarak düzenlemesi halinde bu belge düzenlenmiş olacaktır.
Vasiyetname Nasıl Düzenlenir?
Miras Hukukunda Medeni Kanun’da düzenlenen 3 adet vasiyetname çeşidi vardır. Bu vasiyetnamelerin çeşitleri düzenlenmeleri bakımından farklılık gösterirler. Bunlar:
- Resmi Vasiyetname
- El Yazılı Vasiyetname
- Sözlü Vasiyetname
Peki, vasiyetname remi belge midir? Vasiyetname nasıl yazılır?
Resmi Vasiyetname Nedir Ve Nasıl Düzenlenir?
Resmi vasiyetname resmi memur önünde yapılır. Genellikle bu belge noter huzurunda yapıldığı için resmi memur olarak noterleri söylemek mümkündür. Ayrıca hakimler ve yine kendisinin yetki verdiği kişiler de resmi memur olarak nitelendirilebilir. Noter huzurunda bunu düzenlemek isteyen kişiden Noter tarafından akıl sağlığının yerinde olduğuna dair bir sağlık raporu talep edilecektir. Buna vasiyetname için sağlık raporu denilmektedir.
Aynı zamanda resmi memur ile birlikte vasiyetnamenin düzenlenmesi sırasında iki tane de şahit olması gerekir. Bu resmi belge TMK’nın 532.maddesinde düzenlenmektedir. Şahit olması istenen kişilerin, fiili ehliyeti bulunmuyorsa, kamu hizmetinden yasaklıysa, okuması ve yazması yoksa, miras bırakacak kişinin eşiyse veya alt ve üst soyundan biriyse ya da kardeşiyse vasiyetnamenin düzenlenmesinde şahit olarak yer alması mümkün değildir. Aynı zamanda bu kişiler şahit olamayacakları gibi resmi memur olarak da görev yapamazlar.
Bu kişiler vasiyetnamenin düzenlenmesinde şahit olarak ya da resmi memur olarak görev yaparlarsa düzenleyecekleri bu belge sakat olur ve ileride bu durumun ispatı halinde vasiyetnamenin iptali istenilebilir.
El Yazılı Vasiyetname Nedir Ve Nasıl Düzenlenir?
Eğer kişi vasiyetnamesini el yazısı ile düzenlemek istiyorsa o halde tüm vasiyetnameyi kendi el yazısı ile yazması zorunludur. Yani kendi el yazısı ile yazılmayan vasiyetnamen el yazısı niteliğini taşımaz. Örneğin bilgisayar ile yazılan veya daktilo ile yazılan bu belge el yazısı niteliğinde olmaz. Ayrıca sadece el yazısı ile yazılması değil aynı zaman da yazılmış olan günün tarihi ve kişinin imzasının da atılması gerekmektedir. Kişi tarihi atarken de ay, gün ve yıl olarak açıklayıcı şekilde atmalıdır. Yine atacağı imzanın da el yazısı ile kendisine ait olduğu imzayı atması gerekmektedir. Kişiye ait kaşenin veya parmak izinin basılması geçerli olmaz.
El yazısı ile yazılan vasiyetnamenin hangi dili kullanılarak yazıldığı önem arz etmez. Kişi dilediği dili ve yazı stilini kullanabilir. Vasiyetnamenin geçerli olması için en önemlisi el yazısının okunaklı olmasıdır.
Sözlü Vasiyetname Nedir? Nasıl Düzenlenir?
Sözlü vasiyetname diğer iki çeşide göre daha farklılık göstermektedir. Zira sözlü olan sadece olağanüstü durumlarda düzenlenebilir. Ayrıca sözlü yapılması dışında başka bir vasiyetnamenin yapılmasının mümkün olmadığı hallerde yapılabilir. Bu hallere örnek olarak savaş halinde olunması, kişinin ölüm tehlikesi duyması veya ulaşımın sağlanamadığı durumlar gösterilebilir. Olağanüstü haller TMK’nın 539.maddesinde de belirtilmiştir.
Sözlü vasiyetnamede de iki tanığa ihtiyaç vardır. Kişi vefatından sonraki isteklerini iki şahide anlatır ve bu isteklerini kanuna uygun ve geçerli vasiyetname olarak düzenlenmelerini ister.
Yine burada şahitlerin fiili ehliyetine sahip, kamu hizmetinden yasaklı olmaması, kişinin alt ve üst soyundan olmaması ve kardeşi olmaması gerekmektedir. Burada okuması ve yazması olmaması şahitliğe engel teşkil etmez.
Şahitler sözlü vasiyetname için görevlendirilmelerini kabul ederlerse vasiyetnamenin hayata geçirilmesi için iki şekilde hareket edebilirler. İlk olarak kişinin sözlü vasiyetnamesini yazıya dökerek Sulh Hakimliğine veya Asliye Hukuk Hakimliğine giderek yazıya döktükleri sözlü vasiyetnameyi vermeleri gerekir. Şahitler yazıya dökerken tarihi belirtmek ve kendi imzalarını atmak zorundadırlar. İkinci seçenek olarak da yazıya dökmeksizin kişinin sözlü vasiyetnamesini vakit kaybetmeden yine ilgili hakimliklere giderek vasiyetnamenin tutanak hale getirilmesini isteyebilirler.
Kanunda düzenlenen üç çeşit vasiyetnameyi de belirttik. Ancak kimler bu belgeyi düzenleyebilir ve vasiyetnamenin düzenlenmesi için aranan şartlar var mıdır varsa neler olduğunu da belirtmemiz lazım. Sırasıyla inceleyelim. İşte, vasiyetname şartları
Vasiyetnameyi Kimler Düzenleyebilir?
Öncelikle ayırt etme gücüne sahip olmayan kişiler vasiyetname düzenleyemez. Yani ilk olarak vasiyetnameyi düzenlemek isteyen kişinin ayırt etme gücüne sahip olması gerekir. Ayırt etme gücüne sahip olmayan kişi tarafından düzenlenen vasiyetname kendiliğinden batıl niteliktedir. Dolayısıyla vasiyetnamenin iptali için herhangi bir talebe gerek kalmadan kendiliğinden geçersiz niteliktedir. Ayrıca kişinin vasiyetname düzenleyebilmesi için on beş yaşını doldurması da gerekmektedir. Tüm bu şartların varlığı halinde kişi vasiyetname düzenleyebilir.
Vasiyetnamenin Düzenlenmesinde Aranan Şartlar Nelerdir?
Vasiyetname kişiye sıkı sıkıya bağlı bir haktır. Dolayısıyla vasiyetnameyi sadece kişinin kendisi hazırlayabilir. Kişinin yasal temsilcisi veya varsa vekili kişi adına vasiyetname hazırlayamaz.
Vasiyetnameyi hazırlayacak kişinin iradesinde hile, korkutma veya aldatma gibi durumlar olmamalıdır. Yani kişinin vasiyetname düzenlemesindeki iradesinde hür olmalı ve kendi istekleri doğrultusunda hazırlamalıdır.
Ayrıca vasiyetname hukuka ve ahlaka aykırı olmamalıdır. Aynı zamanda kanuni şekil şartlarında uygun biçimde düzenlenmelidir.
Bir vasiyetnamenin düzenlenmesi için aranan şartları belirttik. Peki tüm bu aranan şartların gerçekleşmesine rağmen yine de vasiyetnamenin geçersiz olacağından söz edebilir miyiz?
Vasiyetnamenin Geçeriz Olduğu Durumlar
Yukarıda bahsettiğimiz tüm koşullarla birlikte ve düzenlemeye yetkisi olan kişilerin vasiyetname düzenlemesiyle geçerli bir vasiyetname ortaya konulur. Ancak tüm şartlara ve kurallara uyulsa dahi vasiyetnamenin geçersiz sayıldığı durumlar da vardır. Bu durumlar şu şekildedir;
- Aranan şartlara ve kurallara uygun olarak yenisi düzenlenirse o halde eski vasiyetname kendiliğinden geçersiz olup kendiliğinden yok sayılır. Yani yeni bir vasiyetname hazırlamak eski hazırlanan vasiyetnameyi geçersiz hale getiri.
- Kişi hazırladığı vasiyetnameyi yok ederek de geçersiz hale getirebilir. Hazırlamış olduğu vasiyetnameyi artık kullanmak istemiyorsa veya herhangi bir sebeple devam ettirmek istemiyorsa vasiyetnameyi yok ederek onun geçersiz hale gelmesini sağlayabilir.
- Tamamen yok etmek yerine vasiyetnameden de dönerek geçersiz hale getirme imkanı da vardır. Yani kişi hazırlamış olduğu vasiyetnamedeki durumlara aykırı hareket ederek vasiyetnamenin geçersiz olmasını sağlayabilir.
Bu durumların varlığı halinde vasiyetname geçersiz hale dönüşür.
Vasiyetnamenin İptali
Vasiyetnamenin iptal edilmesi kanunda öngörülen durumlarda söz konusudur.
Bu durumların ilki olan ayırt etme gücüne sahip olmayan kişi tarafından yapılmasıdır. Kişinin ayırt etme gücü olmadan vasiyetname düzenlendiği ileri sürülüyor ise vasiyetnamenin iptali istenilebilir. Kişinin ölümünden sonra akıl sağlığının, vasiyetnamenin düzenlendiği esnada yerinde olmadığı iddia ediliyor ise iddia sahibinin bu durumu ispata yarar nitelikte delil sunması gerekecektir.
İkinci olarak ise kişinin yukarıda da bahsettiğimiz gibi vasiyetname düzenleme iradesinde hile, korkutma veya aldatma gibi durumların müdahalesi olmamalıdır. Eğer hile, korkutma veya aldatma gibi müdahaleler ile kişi üzerinde baskı kurularak vasiyetname düzenlenmişse o zaman mirasçıları yine vasiyetnamenin iptalini isteyebilir. Ayrıca kişinin kendisi de vasiyetnamenin iptalini bu noktada isteyebilir.
Üçüncü olarak yukarıda yine değindiğimiz gibi bu belge hukuka ve ahlaka uygun yapılmalıdır. Dolayısıyla hukuka ve ahlaka aykırı şekilde düzenlenen vasiyetnamenin iptali istenilebilir.
Ve son olarak tüm bahsedilen durumlara ve kanunda öngörülen şartlara uygun olarak yapılmayan vasiyetnamenin iptali de istenilebilmektedir. Peki iptalini istediğimiz vasiyetname için hangi davayı açabiliriz?
Vasiyetnamenin İptali Davası Kimlere Karşı Açılır?
Düzenlenen vasiyetnamenin iptal edilmesi için açılan davaya vasiyetnamenin iptali davası denir. Vasiyetnameyi düzenleyen kişi halen hayatta ise o halde vasiyetnamenin iptali istenemez. Unutmamak gerekir ki vasiyetnamenin iptali davası kendi lehine vasiyet düzenlenen kişilere karşı ve mirasçılara karşı açılır.
Ayrıca bu davayı açarken uyulması gereken zamanaşımı süreleri vardır.
Vasiyetnamenin İptali Davası Süreleri
Medeni Kanun’da vasiyetnamenin iptali davasının açılabilmesi için öngörülen üç tane zamanaşımı süresi vardır. Bu süreler;
- İptali sebebini öğrenme, kendisinin hak sahibi olduğunu öğrenme ve davacının ölümle bağlı tasarruflarından itibaren 1 yıl içerisinde davanın açılması gerekmektedir. Vasiyetnamenin açıldığı ve ilgililerine okunduğu tarihten itibaren 1 yıllık zamanaşımı süresi işlemeye başlar.
- Vasiyetnamenin açılması tarihinden itibaren iyi niyetli mirasçılara karşı dava açmanın 10 yıllık zamanaşımı süresi vardır. Yani iyi niyetli davalılara karşı vasiyetnamenin açıldığı tarihten itibaren 10 yıl içerisinde davanın açılması gerekir.
- Kötü niyetli mirasçılara karşı ise de bu süre 20 yıldır. Yani vasiyetnamenin açıldığı tarihten itibaren kötü niyetli davalılara karşı 20 yıl geçmesiyle dava açma hakkı düşer.
Burada önemle belirtmek gerekir ki; vasiyetnamenin iptali davasında yalnızca iptalini isteyen mirasçılara karşı bu belge iptal edilir. Dolayısıyla vasiyetnamenin iptalini istemeyen kişiler tarafından vasiyetnamenin kendileri üzerinde geçerliliği devam etmektedir.
Ayrıca vasiyetnamenin iptal davası geçmişe etkili sonuç doğurmaktadır. İptal davası yenilik doğuran bir davadır. Vasiyetnamenin tümü için iptali istenebileceği gibi bir kısmı içinde istenebilir.
Ayrıca; vasiyetnamenin tenfizi ve vasiyetname örneği gibi ve vasiyetnameler hakkında daha farklı sorularınıza ayrıntılı cevaplar bulabilmek için hukuk büromuzun miras avukatı ile görüşebilirsiniz.