Zimmet suçu ne demek? Zimmet suçu; Türk Ceza Kanunu’nun 247.maddesinde; “Kamu İdaresinin Güvenilirliğine ve İşleyişine Karşı Suçlar” başlığı altında düzenlenmiştir. Bu maddeye göre;
“Görevi nedeniyle zilyetliği kendisine devredilmiş olan veya koruma ve gözetimiyle yükümlü olduğu malı kendisinin veya başkasının zimmetine geçiren kamu görevlisi, beş yıldan oniki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
Suçun, zimmetin açığa çıkmamasını sağlamaya yönelik hileli davranışlarla işlenmesi halinde, verilecek ceza yarı oranında artırılır.
Zimmet suçunun, malın geçici bir süre kullanıldıktan sonra iade edilmek üzere işlenmesi halinde, verilecek ceza yarı oranına kadar indirilebilir.”
Zimmet; ceza kanununda kamu idaresinin ve kamu görevlilerine duyulan güvenin korunması açısından düzenlenmiştir.
Zimmetin konusu ekonomik değeri veya yararı bulunan bir mal olmalıdır. Nitekim, müsamaha edilen zimmet olarak isimlendirilen değersiz şeylerin kamu görevlisi tarafından kendisi için kullanılması durumunda zimmet suçunun oluşmayacağı kabul edilmektedir.
Zimmete geçirilen malın failin görevi nedeniyle kendisinin zilyetliğinde bulunması veya malı koruma ve gözetimle yükümlü olması gerekir. Kamu görevlisine mal görevi dolayısıyla değil, başka bir suretle teslim edildiği takdirde, bu malı alma zimmet suçunun oluşmasına sebebiyet vermez.
Aynı zamanda zimmet bir zarar suçu olduğundan; mutlaka aleyhine suç işlenen idarenin zarara uğramış veya zarara uğrama ihtimali ile karşı karşıya kalmış olması gerekmektedir.
Zimmet Suçunda Fail
Bu suçun faili ancak kamu görevlisi olabilmektedir. Türk Ceza Kanunu m.6/1-c’ye göre, “kamu görevlisi deyiminden, kamusal faaliyetin yürütülmesine atama veya seçilme yoluyla ya da herhangi bir surette sürekli, süreli veya geçici olarak katılan kişi” anlaşılır.
Özetle; bir kamu görevlisi görevi sebebiyle kendisine devredilmiş, koruma ve gözetim yükümlülüğü olan malı kendisinin veya başkasının zimmetine geçirdiğinde bu suç oluşacaktır. Kamu görevlisi sıfatı olmayan kişi, asıl failin kamu görevlisi olduğunu bilmek şartıyla bu suça iştirak edebilecektir.
Nitelikli Zimmet Suçu
Bir kamu görevlisi tarafından, görevi dolayısıyla kendisine tevdi edilen koruma ve gözetim yükümlülüğü altındaki malı kendisinin yahut bir başkasının zimmetine geçirirken aynı zamanda suçun ortaya çıkmasını engellemek adına delilleri gizlemesi, aldatıcı ve hileli davranışlarda bulunması bu suçun nitelikli hali olarak düzenlenmiştir.
Yüzeysel bir araştırma ya da teftiş ile ortaya çıkarılabilecek zimmet suçu basit hali teşkil ederken; hile ve aldatıcı bir takım işlemlerle zimmet olgusunun gizlenmesi ise nitelikli zimmet suçu oluşturacaktır.
Zimmet Suçunda Kast
Zimmet suçu, ancak doğrudan kast ile işlenebilen bir suçtur. Kamu görevlisi mal varlığını zimmetine geçirirken kendisinin veya bir başkasının mal varlığında artış sağlama niyetiyle eylemi gerçekleştirmesi gerekmektedir. Dolayısıyla, mal edinme kastı olmaksızın yapılan usulsüz işlemler, mesleki yetersizlik suretiyle meydana gelen durumlarda zimmet suçunun varlığından söz edilemeyecektir.
Zimmet Suçunu Ağırlaştıran Sebepler
Zimmet suçunu ağırlaştıran ve cezanın yarı oranda arttırılmasını gerektiren tek durum, bu suç işlenirken ortaya çıkmasın engellemek adına hileli ve aldatıcı davranışlarda bulunulmasıdır. Örneğin; kamu idaresine ait bir mal varlığını kendi mal varlığına geçiren bir kamu görevlisinin bazı evrak ve kayıtları da değiştirerek ve tahrip ederek bu durumu gizlemesi nitelikli hal kabul edilecek ve zimmet suçunun cezası yarı oranda arttırılarak hükmedilecektir.
Zimmet Suçunu Hafifleştiren Sebepler
Kullanma zimmeti:
Zimmet suçunu düzenleyen Türk Ceza Kanunu’nun 247.maddesinin son fıkrasında kullanma zimmeti halinde cezanın yarı oranda indirileceğine hükmedilmiştir. Kullanma zimmetinden kasıt ise; kamu görevlisinin görevi dolayısıyla denetim ve gözetim yükümlülüğü olan malı kendi malvarlığına geçirme kastı olmaksızın bir süre kullanarak iade etme halidir. Burada fail, kullandığı kamu idaresine ait malvarlığını mal edinme amacı gütmemektedir. Eylemin ilk gerçekleştiği andan itibaren iade etme niyeti bulunmalıdır. Zimmet gerçekleştikten sonra ortaya çıkan iade niyeti kullanma zimmeti değil, etkin pişmanlık olarak değerlendirilir. Örneğin; kendisine tevdi edilen idareye ait bir aracı mal edinme kastı olmaksızın şahsi işlerinde kullanarak iade eden kamu görevlisi kullanma zimmeti suçunu işlemiş olacaktır.
Malın değerinin azlığı:
Türk Ceza Kanunu’nun 249.maddesinde zimmete geçirilen malın değerinin az olması halinde cezada üçte birden yarıya kadar indirime gidileceği düzenlenmiştir. Değer azlığını da kovuşturmayı yapan mahkeme takdir edecek ve ona göre hüküm kuracaktır.
Etkin pişmanlık:
Ceza Kanunu’nun 248.maddesinde ise; suç teşkil eden zimmet eylemi gerçekleştikten sonra, zimmete geçirilen malın aynen iadesi ya da zararın tamamen tazmin edilmesi halinde etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanacağı ve cezada indirime gidileceği düzenlenmiştir. Bu maddeye göre; etkin pişmanlık soruşturma başlamadan evvel gerçekleşirse cezanın üçte ikisi indirilecektir. Soruşturma yetkili makamlarca suç şüphesinin öğrenilmesinden iddianamenin kabul edilmesine kadar geçe süreyi ifade eder. Yani fail, henüz yetkili makamlarca suçtan haberdar olunup soruşturma işlemlerini başlatmadan zararı giderirse bu indirim oranı uygulanacaktır.
Savcılık makamınca düzenlenen iddianame kabul edilip kovuşturma aşamasına geçilmeden evvel etkin pişmanlık gösterilirse verilecek cezanın yarısı indirilecektir. Kovuşturma süreci başlamışsa da her halde yargılama yapan mahkeme karar verene kadar etkin pişmanlık hükümlerinden yararlanılabilmekte ancak bu halde cezada indirim üçte bir oranında olmaktadır. Kanun maddesinden anlaşıldığı üzere, etkin pişmanlık hükümlerinin cezada yol açacağı indirim hangi aşamada gösterildiği ile orantılı olarak tayin edilmiştir.
Zimmet Suçuyla Beraber Belgede Sahtecilik Suçu İşlenmesi
Türk Ceza Kanunu 212.maddesi belgede sahtecilik suçunu düzenlemiş olup, sahte olarak düzenlenen belgenin başka bir suçun işlenmesinde kullanılması halinde her iki suçtan da ayrı ayrı ceza verileceği hükme bağlanmıştır. Bu kanun maddesine göre; belgede sahtecilik yaparak zimmet suçunun işlenmesi halinde sanık, bu iki suçtan da ayrı ayrı cezalandırılacaktır.
Denetim Görevini İhmal Suretiyle Zimmet Suçu
Türk Ceza Kanunu 251.maddesi; zimmet suçunda denetimle görevli kamu personelinin de bu eyleme göz yumması halinde müşterek fail olarak cezalandırılacağını, bu eyleme imkan sağlanması halinde ise 3 aydan 3 yıla kadar hapis cezası verileceği hükmünü amirdir.
Örneğin; bir vergi dairesinde görevli memurun zimmetine para geçirdiğini gören ve bilen fakat buna engel olmayan denetimle görevli müdürü de zimmet suçu işleyen kamu görevlisiyle müşterek fail olarak aynı cezayı alacaktır.
Bu konuda ihmal gösterilmesinden kaynaklı bu suç işlenmişse, burada ihmaliyle bu suçun işlenmesine imkan sağlayan kamu görevlisinin doğrudan kastı bulunmadığından müşterek fail olarak değil, ihmali dolayısıyla 3 yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılması öngörülmüştür.
Zimmet Suçu Şikayete Tabi Midir?
Zimmet suçu soruşturması ve kovuşturması şikayete tabi olan suçlardan olmayıp, bu suçun işlendiğinin yetkili makamlarca haber alınması halinde şikayet aranmaksızın gerekli hukuki süreç ve re’se araştırma başlatılacaktır.
Kural olarak kamu görevlilerinin işledikleri suçlardan dolayı soruşturma başlatılması izne tabi olmasına rağmen 3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu madde 17’de gösterilen suçlarda (Zimmet, İrtikap, Rüşvet vb.) doğrudan soruşturmanın başlaması öngörülmüştür.
Zimmet suçu için dava zamanaşımı 15 yıldır. Bu süreç içerisinde herhangi bir soruşturma yapılmamışsa zamanaşımı sebebiyle bu süreçten sonra herhangi bir işlem yapılamayacaktır.
Şikayete tabi olmayan bu suç için, uzlaşma da söz konusu olmayıp aynen iade ve zararın tazmini ancak etkin pişmanlık kapsamında cezada indirime gidilmesi gereken sebep teşkil edecektir.
Zimmet Suçunun Benzer Suçlardan Farkı
Görevi kötüye kullanma; kamu görevlisinin görevinin getirdiği sorumlulukları yerine getirmemesinden kaynaklanan genel kapsamlı bir suçtur.
İrtikap ise; icra edilen kamu görevinin verdiği yetki ve nüfuz kullanılarak mağduru yarar sağlamaya zorlamak şeklinde meydana gelir. Örneğin; bir kamu hastanesinde ameliyat yapmak ya da muayene etmek için doktorun hastadan para istemesi irtikap suçunu oluşturmaktadır.
Rüşvet ise bir anlaşma şeklinde gerçekleşen çok failli bir suç olup bir işin yapılması için, lehine işlem yapılan ve kamu görevlisi arasında para ya da benzeri çıkar alışverişi olmaktadır. Örneğin; bir hakime dosyada lehe karar verilmesi için ödeme teklif edilmesi ve hakimin de bunu kabul ederek verilen ödemeyi alması rüşvet suçuna vücut verecektir.
Zimmet Suçunun Cezası
- Basit zimmet suçunun cezası 5 yıldan 12 yıla kadar hapis cezasıdır.
- Suçun açığa çıkmasını engellemek adına hileli davranışlarla işlenmesi halinde verilecek ceza yarı oranında arttırılır.
- Kamu idaresine ait malı sadece kullanmak ve iade etmek kastıyla hareket edilmişse kullanma zimmetinden bahisle verilecek ceza yarı oranda indirilir.
- Etkin pişmanlık gösterilerek aynen iade ya da zarar tazmini gerçekleşmişse; verilecek cezanın pişmanlık soruşturmadan önce gösterildiyse üçte ikisi, kovuşturmadan önce ise yarısı, kovuşturma başlamış ancak karardan önce etkin gösterilmişse üçte biri indirilecektir.
- Zimmet suçunun konusunu oluşturan mal varlığı değeri az ise mahkemenin takdirine göre; verilecek cezanın üçte birinden yarısına kadar indirim yapılabilecektir.
- Zimmet suçundan dolayı ceza verilmesi halinde; kamu görevini kötüye kullanma teşkil ettiğinden ve yüz kızartıcı suç kabul edildiğinden fail, aynı zamanda yapılan kamu görevinden de men edilecektir.
Zimmet Suçu Görevli ve Yetkili Mahkeme
Zimmet suçundan dolayı yargılama yapmakla görevli mahkeme ağır ceza mahkemeleridir. Yetkili mahkeme ise suçun işlendiği yani maddi menfaatin failin uhdesine geçtiği yer mahkemesidir.
Ayrıca zimmet suçu ile ilgili hukuki danışmanlık almak için hukuk büromuzun ceza hukuku avukatı ile iletişim kurarak görüşebilirsiniz.