İş hayatında kadın işçilere yönelik bir takım pozitif ayrımcılık doğuran yasal düzenlemeler yapılmıştır. Özellikle gebelik döneminde olan kadın işçiler için çalışma koşullarında ve iş hayatına devam edecekleri süreçte yardımcı olunmak maksadıyla çalışma şartlarının iyileştirilmesi yalnızca iş hayatı için değil toplum düzeni bakımından da önem arz etmektedir. Kadın işçi gebelik durumunu öğrendiği takdirde işverenine bu durumu bildirmelidir. Yine aynı şekilde işveren de işçinin gebeliği nedeniyle iş sağlığı ve güvenliğine uygun tedbirleri almakla mükellef olacaktır. İşte hamile işçinin hakları ve sorumlulukları hakkında bilgiler…
İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Kapsamındaki Düzenlemeler Nelerdir?
6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu 10. maddesinde işverenin, iş sağlığı ve güvenliği yönünden risk değerlendirmesi yapmak veya yaptırmakla yükümlü olduğunu hüküm altına almıştır. Buna göre gebe veya emziren çalışanlar gibi özel politika gerektiren gruplar ile kadın çalışanların durumunun risk değerlendirmesi yapılırken özellikle göz önüne alınması gerektiği belirtilmiştir. Yine aynı kanunun 30. maddesinde gebe ve emziren anne işçilerin çalıştırılması sırasında karşı karşıya kalabilecekleri sağlık ve güvenlik riskleri ile ilgili düzenlemelerin Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından çıkarılacak bir yönetmelikle düzenleneceği ifade edilmiştir.
İşyerindeki Çalışma Koşulları Bakımından Hamile Kadın İşçilerin Hakları Nelerdir?
Tam Süreli Çalışmadan Kısmi Süreli Çalışmaya Geçiş İmkânı
İşçinin yasal haftalık çalışma süresinin, tam süreli iş sözleşmesiyle çalışan emsal işçiye göre önemli ölçüde daha az belirlenmesi durumunda bu sözleşme kısmi süreli sözleşme olarak adlandırılmaktadır. Gebelik nedeniyle talep halinde tam zamanlı çalışmaya tabi işçiler emsal teşkil edecek şekilde haklarında düzenleme yapılmak suretiyle gebe işçiye kısmi süreli çalışmaya geçmesi bakımından kolaylık sağlanabilecektir.
Gece Çalışma Yasağı
Gece çalışmasının ne şekilde olacağına ilişkin kurallar 4857 sayılı İş Kanunu’nda belirlenmiştir. Kanunun 69. Maddesine göre çalışma hayatında “gece” en geç saat 20.00’de başlayarak en erken saat 06.00’ya kadar geçen ve her halde en fazla onbir saat süren dönemdir. İşçilerin gece çalışmaları yedi buçuk saati geçemez. Hamile olan kadın işçilerin gece vardiyasında çalıştırılması yasaktır. Doktor raporu ile hamile olduğunun tespit edildiği tarih itibariyle, doğumun gerçekleşmesinden sonra 6. ayın sonuna kadar kadın işçiye gece çalışması yaptırılamayacaktır.
Fazla Çalışma Yasağı
Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliği’nin 7. maddesine göre gebe, yeni doğum yapmış ve çocuk emziren işçilere fazla çalışma yaptırılamaz. Yani gebeliğin tespit edildiği tarihten çocuk bir yaşına kadar geçen sürede kadın işçilere fazla mesai yaptırılması, kadın işçilerin haftada 45 saatten fazla çalıştırılması yasaktır. Ayrıca Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmeliğin 9. maddesine göre “Gebe veya emziren çalışan günde yedi buçuk saatten fazla çalıştırılamaz”.
Gebe ve Emziren Anne İşçilerin İzin Hakları Nelerdir?
- Doğum İzni : Kadın işçiler için doğum izni tekil gebeliklerde doğumdan önce 8 hafta, doğumdan sonra da 8 hafta olmak üzere toplam 16 hafta ücretli izin kullanabileceklerdir. Çoğul gebelik halinde ise doğumdan önceki izin süresi 2 hafta daha uzatılabilmektedir.
- Emzirme İzni : 4857 Sayılı İş Kanunu 74. Maddesine göre; “Kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam bir buçuk saat süt izni verilir. Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağını işçi kendisi belirler. Bu süre günlük çalışma süresinden sayılır.”
- Ücretsiz İzin : Doğum yapan kadın işçi doğum iznine ilişkin sürelerin sona ermesinden sonra ücretsiz doğum izni kullanmak için, en geç 1 ay önce işverene yazılı olarak ücretsiz izin kullanmak istediğini bildirmelidir. Ücretsiz izin hakkı 6 aydır.
İşverenin Eşit Davranma Yükümlülüğü
4857 Sayılı İş Kanunu‘nun 5. maddesi eşit davranma ilkesini düzenlemektedir. Buna göre: “İşveren, biyolojik veya işin niteliğine ilişkin sebepler zorunlu kılmadıkça, bir işçiye, iş sözleşmesinin yapılmasında, şartlarının oluşturulmasında, uygulanmasında ve sona ermesinde, cinsiyet veya gebelik nedeniyle doğrudan veya dolaylı farklı işlem yapamaz.”
Örneğin hamile işçinin günlük 7,5 saatten fazla çalıştırılmaması gerektiğinden işyeri hamile işçinin bu sebeple çalışamadığı zamanları telafi etmek için, işyerinde cumartesi çalışması olmadığı halde gebe işçisini cumartesi çalışmaya zorlarsa ayrımcılık yapmış olacaktır.
Gebelik ve analık nedeniyle kadın işçiye negatif yönde bir ayrımcılık uygulanması yahut bu nedenle kadın işçinin işten çıkarılması halinde işçi, kıdem tazminatı başta olmak üzere tüm işçilik hak ve alacaklarını talep edebilir. Yine şartların oluşması halinde bu nedenle işten çıkarılan kadın işçinin işe iade davası açma hakkı da saklıdır.
Ayrıca; hamile işçinin yasal hakları, hamile işçi hakları 2021, işçinin hamilelik hakları, hamile kadrolu işçi hakları, hamile kadın işçinin hakları gibi konularda da hukuk büromuzla iletişime geçerek iş hukuku avukatımızla görüşebilir ve daha ayrıntılı danışmanlık hizmeti alabilirsiniz.