İş Sözleşmelerinde Cezai Şart

iş sözleşmesi

Cezai şart nedir? Cezai şart, sözleşmelerde belirtilen borcun hiç ya da gereği gibi ifa edilmemesi yahut geç ifa edilmesi sebebiyle borçludan talep edilebilecek bedeldir. Türk Borçlar Kanunu’nda düzenlenen cezai şarta ilişkin 4857 sayılı İş Kanunu’nda özel olarak düzenleme bulunmamaktadır. Bu kapsamda Türk Borçlar Kanunu hükümleri iş hukuku ilkeleriyle birlikte değerlendirilerek iş sözleşmelerine cezai şart hükmü uygulanabilmektedir. İşte, iş sözleşmelerinde cezai şart hakkında ayrıntılı bilgiler.

İş Sözleşmelerinde Cezai Şartın Geçerliliği

İş Kanunu kapsamında düzenlenmediğinden dolayı iş sözleşmelerinde uygulanacak olan cezai şartın koşulları uygulama ve Yargıtay içtihatlarıyla birlikte belirlenmektedir. Yargıtay içtihatlarına bakıldığında iş sözleşmelerinde cezai şartın geçerli olabilmesi için; karşılıklı olması ve haklı sebebin olmaması gerekmektedir.

İşçiye işveren tarafından cezai şart dayatılmaması ve işçinin korunması ilkesi kapsamında iş sözleşmelerine konulacak cezai koşulun karşılıklı ve orantılı olması aranmaktadır. Cezai şartın yalnızca işçi aleyhine olarak yahut işveren lehine olarak düzenlenmesi halinde bu düzenleme geçersiz olacak ve işçi açısından bağlayıcı olmayacaktır. Ancak işçi lehine olacak şekilde konulmuş olan cezai şart hükmü her iki tarafı da bağlayacaktır.

Belirli Süreli İş Sözleşmelerinde Cezai Şart

İş sözleşmelerinde cezai şart
İş sözleşmelerinde cezai şart

İş hukukunda kural iş sözleşmesi türü belirsiz süreli iş sözleşmesidir. Belirli süreli iş sözleşmeleri ancak birtakım koşulların varlığı halinde akdedilebilecektir. Belirli süreli olarak kurulmuş olan iş sözleşmeleri sürenin sona ermesiyle birlikte kendiliğinden sona erebilecektir ancak tarafların bu sözleşmeyi devam ettirmeye yönelik iradelerinin mevcut olması halinde sözleşme sanki en başından beri belirsiz süreli iş sözleşmesiymiş gibi kabul edilmektedir.

İş sözleşmelerine eklenecek cezai şart hükmü ancak belirli süreli iş sözleşmelerinde görülebilmektedir. Belirsiz süreli iş sözleşmelerinde cezai şart hükmünün yer alması mümkün olmayacaktır. Cezai şart uygulamada iş sözleşmelerine 2 şekilde yansımaktadır;

  • Belirli süreli iş sözleşmesinin belirlenen süreden önce haklı sebep olmaksızın feshedilmesi halinde cezai şart uygulanabilecektir.
  • İşveren tarafından işçi için yapılan birtakım mesleki eğitim kaynaklı harcamalar karşılığında iş sözleşmesinin belirlenecek bir tarihten önce feshine karşı cezai şart konulabilmektedir.

Cezai şart hükmünü havi belirli süreli iş sözleşmelerinde belirlenen süreden önce sözleşmenin tek taraflı feshedilmesi yeterli değildir. Bu feshin ayrıca haklı bir sebebe dayanmaması gerekmektedir. İş sözleşmesi haklı sebeple tek taraflı olarak feshedildiği takdirde her ne kadar cezai şart hükmü mevcut olsa da bu hükmün bu koşullar altında bir uygulanabilirliği olmayacaktır.

Fahiş Cezai Şart Belirlenmesi

Taraflar anlaşma kapsamında iş sözleşmesine cezai şart hükmü koyabileceklerdir. Cezai şart hükmünün geçerliliği karşılıklı uygulanacak olmasının yanında ceza miktarının aynı zamanda ölçülülük esasına göre belirlenmiş olmasına bağlıdır. Sözleşme kapsamında cezai şart belirlenirken işverenin işçinin menfaatini engelleyecek nitelikte fahiş miktarda bir ceza miktarı dayatabilmektedir. İşçinin korunması ilkesi ve ölçülülük kapsamında bu fahiş cezai şart miktarı hakim tarafından indirilebilecektir.

Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararında Cezai Şart

İş hukuku kapsamında kural sözleşme türü belirsiz süreli iş sözleşmesi olup belirli süreli iş sözleşmesi kurulabilmesi birtakım koşullara bağlanmıştır. Bu koşulların eksik olması halinde belirli süreli olarak kurulmuş olan iş sözleşmesi baştan itibaren belirsiz süreli olarak kabul edilmektedir. Bu gibi bir durumda sözleşmeye konulmuş cezai şart hükmünün geçerliliği ve ne şekilde uygulanacağı uzun süre tartışma yaratmıştır. Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kurulu 2017/10 Esas ve 2019/1 Karar sayılı ilamı ile bu tartıştırmalar neticelendirilmiştir.

Hükme göre; “Belirli süreli yapılmış ancak objektif şartları taşımadığı için süreli olarak kabul edilen iş sözleşmesinde kararlaştırılan “süreden önce haksız feshe bağlı cezai şart” hükmünün, belirlenen süre ile sınırlı olmak üzere geçerli olduğuna” karar verilmiştir.

YENİ MAKALELER
KATEGORİLER